آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

وقتى بعضى از مردان مى خواستند هجرت کنند، خانواده اش مى گفتند: هجرت نکن؛ زیرا اگر بروى ما بعد از تو بى سرپرست خواهیم شد، لذا بعضى مى پذیرفتند و مى ماندند، آيه فوق نازل شد و آنها را از قبول اين گونه پيشنهادها برحذر داشت. اما بعضى دیگر مى رفتند و به خانواده خود مى گفتند: به خدا اگر با ما هجرت نکنید و بعدا در مدینه نزد ما آئید ما به شما اعتنا نخواهیم کرد. «و ان تعفوا...» در آیه، ناظر به این گروه است.

در آیه (14) سوره «تغابن» می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ وَ أَوْلادِکُمْ عَدُوّاً لَکُمْ فَاحْذَرُوهُمْ وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! بعضى از همسران و فرزندانتان دشمنان شما هستند، از آنها بر حذر باشید؛ و اگر عفو کنید و چشم بپوشید و ببخشید، [خدا شما را مى بخشد]؛ چرا که خداوند بخشنده و مهربان است).
شأن نزول:
در روایتى از امام باقر(علیه السلام) مى خوانیم: در مورد این آیه «إِنَّ مِنْ أَزْواجِکُمْ...» فرمود: منظور این است که وقتى بعضى از مردان مى خواستند هجرت کنند، پسر و همسرش دامن او را گرفته، مى گفتند: تو را به خدا سوگند هجرت نکن؛ زیرا اگر بروى ما بعد از تو بى سرپرست خواهیم شد، لذا بعضى مى پذیرفتند و مى ماندند، آیه فوق نازل شد و آنها را از قبول این گونه پیشنهادها و اطاعت فرزندان و زنان در این زمینه ها برحذر داشت.
اما بعضى دیگر اعتنا نمى کردند و مى رفتند ولى به خانواده خود مى گفتند: به خدا اگر با ما هجرت نکنید و بعداً در (دار الهجرة) «مدینه» نزد ما آئید ما مطلقاً به شما اعتنا نخواهیم کرد، ولى به آنها دستور داده شد که هر وقت خانواده آنها به آنها پیوستند، گذشته را فراموش کنند و جمله «وَ إِنْ تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ» ناظر به همین معنى است.(1)، (2)