آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیامبر(ص) در حضور برخی سران قریش مانند ولید بن مغیره و نضر بن حارث، طبق آیه 98 سوره انبیاء، بت پرستان و آنچه غير از خدا مى پرستند را هيزم جهنم دانست، آنها بعد از مشورت با عبدالله بن زبعری که بعدا به آنها پیوسته بود، گفتند: اگر چنين است ما فرشتگان را و عزیر و عیسی بن مریم را مى ‏پرستيم. پیامبر(ص) پاسخ داد: اين بت پرستان در حقيقت شياطين را مى ‏پرستند... و آیه 57 سوره زخرف به همراه آیه 101 سوره انبیاء در پاسخ به آنها نازل شد.

در آیات (57 ـ 59) سوره «زخرف» می خوانیم: «وَ لَمّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ * وَ قالُوا أَ آلِهَتُنا خَیْرٌ أَمْ هُوَ ما ضَرَبُوهُ لَکَ إِلاّ جَدَلاً بَلْ هُمْ قَوْمٌ خَصِمُونَ * إِنْ هُوَ إِلاّ عَبْدٌ أَنْعَمْنا عَلَیْهِ وَ جَعَلْناهُ مَثَلاً لِبنى اسرائیل»؛ (و هنگامى که درباره فرزند مریم مَثَلى زده شد، ناگهان قوم تو به خاطر آن فریاد راه انداختند. * و گفتند: «آیا خدایان ما بهترند یا او؟! (اگر معبودان ما در دوزخند، مسیح نیز در دوزخ است؛ چرا که معبود واقع شده)»! ولى آنها این مَثَل را جز از طریق جدال (و لجاج) براى تو نزدند؛ آنها گروهى کینه توز و پرخاشگرند. * مسیح فقط بنده اى بود که ما نعمت به او بخشیدیم و او را نمونه و الگوئى براى بنى اسرائیل قرار دادیم).
شأن نزول:
در «سیره ابن هشام» چنین آمده است: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) روزى با «ولید بن مغیره» در مسجد نشسته بود «نضر بن حارث» نیز آمد و در کنار آنها نشست، گروهى از سران قریش نیز در مجلس بودند، پیامبر(صلى الله علیه وآله) با آنها سخن گفت، «نضر» به مقابله برخاست، پیامبر(صلى الله علیه وآله) با دلائل منطقى (پیرامون بطلان بت پرستى) او را محکوم ساخت، سپس این آیه را بر آنها خواند: «إِنَّکُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ حَصَبُ جَهَنَّمَ أَنْتُمْ لَها وارِدُونَ * لَوْ کانَ هؤُلاءِ آلِهَةً ما وَرَدُوها وَ کُلٌّ فِیها خالِدُونَ...»؛ (شما و آنچه غیر خدا مى پرستید، هیزم جهنم خواهید بود؛ و همگى در آن وارد مى شوید. * اگر اینها خدایانى بودند، هرگز وارد آن نمى شدند! در حالى که همگى در آن جاودانه خواهند بود).(1)
بعد از این ماجرا پیامبر(صلى الله علیه وآله) از جا برخاست و رفت، در این هنگام «عبداللّه بن زبعرى» آمد و به آن جمع پیوست، «ولید» به «عبداللّه» گفت: «نضر بن حارث» در مقابل «محمّد»(صلى الله علیه وآله) درمانده شد و پاسخى نداشت بدهد، محمّد(صلى الله علیه وآله) گمان مى کند ما و همه معبودهایمان هیزم دوزخیم!.
«عبداللّه» گفت: به خدا سوگند اگر من او را مى دیدم پاسخش را مى دادم، از او بپرسید آیا درست است که همه معبودان با عابدانشان در دوزخند؟ اگر چنین است، ما فرشتگان را مى پرستیم، و یهود «عزیر» را و نصارى «عیسى بن مریم» را (چه عیبى دارد که ما با فرشتگان و پیامبرانى چون «عزیر» و «مسیح» باشیم!).
این پاسخ براى «ولید» و کسانى که در مجلس بودند جالب آمد، و معتقد بودند که دلیل دندان شکنى است، این سخن را خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) گفتند، رسول اللّه(صلى الله علیه وآله) فرمود: «آرى هر کس دوست داشته باشد که معبود واقع شود او هم با عابدانش در دوزخ خواهد بود، این بت پرستان در حقیقت شیاطین را مى پرستیدند، و هر چیز را که شیطان به آنها دستور مى داد».
اینجا بود که آیه شریفه: «إِنَّ الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنى أُولئِکَ عَنْها مُبْعَدُون»؛ ((اما) کسانى که از قبل، وعده نیک از ما به آنها داده شده [=مؤمنان صالح] از آن دور نگاه داشته مى شوند)، نازل شد(2) و نیز آیه: «وَ لَمّا ضُرِبَ ابْنُ مَرْیَمَ مَثَلاً إِذا قَوْمُکَ مِنْهُ یَصِدُّونَ»(3) (آیه مورد بحث) نازل گردید.(4)، (5)