آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در جاهلیت به بستگان نزدیک حق مى دادند که در امر ازدواج زنان و دختران خویشاوند دخالت کنند. طبق این رسم، برخي ياران پيامبر(ص) از رجوع خواهر، دختر عمو و ... به شوهران سابق ممانعت مي نمودند. لذا آيه فوق نازل شد و اين گونه دخالت ها را نفى نمود.

در آیه 232 سوره «بقره» می خوانیم: «وَ إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَبَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَلا تَعْضُلُوهُنَّ أَنْ یَنْکِحْنَ أَزْواجَهُنَّ إِذا تَراضَوْا بَیْنَهُمْ بِالْمَعْرُوفِ ذلِکَ یُوعَظُ بِهِ مَنْ کانَ مِنْکُمْ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الاْخِرِ ذلِکُمْ أَزْکى لَکُمْ وَ أَطْهَرُ وَ اللّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لاتَعْلَمُونَ»؛ (و هنگامى که زنان را طلاق دادید و عدّه خود را به پایان رسانیدند، مانع آنها نشوید که با همسران [سابق] خویش، ازدواج کنند! اگر در میان آنان، به طرز پسندیده اى تراضى برقرار گردد. این دستورى است که تنها افرادى از شما، که ایمان به خدا و روز قیامت دارند، از آن، پند مى گیرند این [دستور]، براى رشد [خانواده هاى] شما مؤثرتر، و براى شستن آلودگى ها مفیدتر است؛ و خدا مى داند و شما نمى دانید).
شأن نزول:
یکى از یاران پیامبر(صلى الله علیه وآله) به نام «مَعْقِل بن یسار» خواهرى به نام «جَملاء» داشت که از همسرش «عاصم بن عُدَىّ» طلاق گرفته بود، بعد از پایان عدّه، مایل بود بار دیگر به عقد همسرش درآید، ولى برادرش از این کار مانع شد، آیه فوق نازل شد و او را از مخالفت با چنین ازدواجى نهى کرد.
و نیز گفته اند: آیه هنگامى نازل شد که «جابر بن عبداللّه» با ازدواج مجدد دختر عمویش با شوهر سابق خویش، مخالفت مى ورزید.(1)
شاید در جاهلیت چنین حقى به غالب بستگان نزدیک مى دادند که در امر ازدواج زنان و دختران خویشاوند دخالت کنند.
شک نیست که برادر و پسر عمو از نظر فقه شیعه، هیچ گونه ولایتى بر خواهر و دختر عموى خود ندارند و آیه فوق مى خواهد این گونه دخالت هاى غیر مجاز را نفى کند، بلکه چنان که در تفسیر آمده از آیه فوق، حکم وسیع ترى حتى درباره اولیاء استفاده مى شود که حتى پدر و جدّ ـ چه رسد به بستگان دیگر و یا بیگانگان ـ حق ندارند با چنین ازدواج هائى مخالفت کنند.(2)