آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیات، خواب برادر مرگ و شکل ضعیفى از آن است. چرا که رابطه روح با جسم، با قدرت خداوند به هنگام خواب به حداقل مى رسد و بسیارى از پیوندهاى این دو قطع مى شود.

با اندکى تأمل در آیه 42 سوره «زمر»، پاسخ این سؤال روشن مى شود، مى فرماید: (خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى کند)؛ «اللّهُ یَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِینَ مَوْتِها». (1)
(و ارواحى را که نمرده اند نیز، به هنگام خواب مى گیرد)؛ «وَ الَّتِی لَمْ تَمُتْ فِی مَنامِها». (2) و به این ترتیب، «خواب» برادر «مرگ» است و شکل ضعیفى از آن؛ چرا که رابطه روح با جسم، به هنگام خواب به حداقل مى رسد و بسیارى از پیوندهاى این دو، قطع مى شود.
و بعد مى افزاید: (ارواح کسانى را که فرمان مرگ آنها را صادر کرده نگه مى دارد [به گونه اى که هرگز از خواب بیدار نمى شوند] و ارواح دیگرى را که فرمان ادامه حیاتشان داده به بدنهایشان باز مى گرداند، تا سرآمد معینى)؛ «فَیُمْسِکُ الَّتِی قَضى عَلَیْهَا الْمَوْتَ وَ یُرْسِلُ الْأُخْرى إِلى أَجَل مُسَمّىً».
آرى، (در این مسأله، آیات و نشانه هاى روشنى است، براى کسانى که تفکر مى کنند)؛ «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیات لِقَوْم یَتَفَکَّرُونَ».
از این آیه امور زیر به خوبى استفاده مى شود:
1 ـ انسان ترکیبى است از روح و جسم، روح گوهرى است غیر مادى که ارتباط آن با جسم مایه نور و حیات آن است.
2 ـ به هنگام مرگ، خداوند این رابطه را قطع مى کند، و روح را به عالم ارواح مى برد، و به هنگام خواب نیز این روح را مى گیرد، اما نه آن چنان که رابطه به کلى قطع شود، بنابراین، روح نسبت به بدن داراى سه حالت است: ارتباط تام، (حالت حیات و بیدارى) ارتباط ناقص، (حالت خواب) قطع ارتباط به طور کامل، (حالت مرگ).
3 ـ «خواب» چهره ضعیفى از «مرگ» است، و «مرگ» نمونه کاملى از «خواب»!
4 ـ خواب از دلائل استقلال و اصالت روح است، مخصوصاً هنگامى که با «رؤیا» آن هم رؤیاهاى صادقه توأم باشد، این معنى روشن تر مى شود.
5 ـ بعضى از ارواح، هنگامى که در عالم خواب رابطه آنها با جسم ضعیف مى شود، گاه به قطع کامل این ارتباط مى انجامد، به طورى که صاحبان آنها هرگز بیدار نمى شوند، و اما ارواح دیگر، در حال خواب و بیدارى در نوسانند تا فرمان الهى فرا رسد.
6 ـ توجه به این حقیقت که، انسان همه شب به هنگام «خواب» در آستانه مرگ قرار مى گیرد، درس عبرتى است که اگر در آن بیندیشد، براى «بیدارى» او کافى است.
7 ـ تمام این امور، به دست قدرت خداوند انجام مى گیرد، و اگر در آیات دیگر، سخن از قبض روح به دست «ملک الموت» و فرشتگان مرگ آمده، به عنوان این است که: آنها فرمانبران حق و مجریان اوامر او هستند، و تضادى میان این دو وجود ندارد.
به هر حال، این که در پایان آیه مى فرماید: «در این موضوع نشانه هاى روشنى است براى کسانى که اندیشه مى کنند»، منظور نشانه هائى از قدرت خداوند و مسأله مبدأ و معاد، و ضعف و ناتوانى انسان، در برابر اراده او است. (3)