گرچه در ميان صحابه افراد صادق و با تقوا فراوان بودند، ولى افراد منافق يا ناصالح نیز وجود داشتند كه پيامبر اسلام(ص) از آنها بيزارى مى جست و قرآن نیز بارها آنان را نكوهش كرده و حتى گاهى عدّه اى را لعن کرده است. بنابراین آنها در چند گروه جای می گیرند: 1. صالحان 2. مؤمنان خطاكار 3. افراد آلوده و گنهكار 4. منافقان تبهكار. بنابراین، داستان عدالت همه صحابه، افسانه اى بيش نيست كه جمعى از هواخواهان خلفاى نخستين براى قطع زبان اعتراض بر اعمال آنها، اين نغمه را سر دادند.

هراسي كه بدلیل نسيان خدا بر قلب شخص غافل و خطاکار چيره مي شود غير از ترسي است كه در ابتداي راه، بهره سالكِ طریق وصل الی الله مي‏ گردد. چه اينكه آرامشي كه در اثر فراموشي خدا دامن گير ناسي مي شود غير از طمأنينه ‏اي است كه در پايان راه، نصيب سالك مي شود؛ زيرا يكي صادق است و ديگري كاذب و يكي پاداش است و ديگري كيفر.

یکی از نام های قیامت «یوم الحسرة» است. از این رو قرآن می فرماید: «به خاطر آور روزى را که ظالم دست خویش را از شدت حسرت، به دندان مى گزد، مى گوید: اى کاش! با رسول خدا(ص) راهى برگزیده بودم». زیرا افراد خطاکار، خود را در برابر یک زندگى جاویدان در بدترین شرائط مى بینند، در حالى که: مى توانستند با چند روز صبر، شکیبائى و مبارزه با نفس، جهاد و ایثار، آن را به یک زندگى پرافتخار و سعادت بخش مبدل سازند. حتى براى نیکوکاران هم روز تأسف است، تأسف از این که چرا بیشتر از این نیکى نکردند.

ابن حجر در «إصابه» نوشته: «حُسن ظنّ و گمان نیکو به صحابه موجب مى شود که ما عمل آنها را در جنگها توجیه کنیم و بگوئیم که هر مجتهد خطا کار اجر و پاداش دارد».این سخن نادرستی است، زیرا در این صورت جنایات بسیارى از صحابه را باید داراى ثواب دانست، افرادى مانند: ابن ملجم، قاتل امام علی(ع)، معاویه، قاتل هزاران انسان بی گناه و خالد بن ولید، قاتل مالک و زنا کننده با همسر او. در واقع خلیفه اول نخستین کسى است که باب توجیه و اجتهاد را گشود، و به این بهانه دامان مجرمان را پاک کرد.