این عوامل عبارتند از: 1. اشتباه در محاسبه كه براى بعضى از تازه مسلمانان پيدا شده بود و گمان می کردند كه در تمام جنگ ها خداوند آنان را با امداد غيبى پیروز می کند، و تلاش و كوششى لازم نيست. 2. عدم انضباط نظامى و مخالفت ياران «عبداللّه بن جبير» با فرمان مؤكّد پيامبر(ص) دائر بر عدم ترك تنگه احد. 3. دنيا پرستى جمعى از مسلمانان جهت جمع آورى غنائم. 4. غرور و غفلت ناشى از پيروزى. 5. رها كردن مركز فرماندهى.

از بسیارى از روایات و کلمات مفسران استفاده مى شود: منظور از شخصی که در آیات 175 و 176 سوره اعراف به او اشاره شده، مردى به نام «بلعم باعورا» بوده که از دانشمندان و علماى مشهور بنى اسرائیل در عصر موسى(ع) محسوب مى شده، و حتى موسى(ع) از وجود او به عنوان یک مبلغ نیرومند استفاده مى کرده، و دعای این شخص در پیشگاه خدا به اجابت مى رسید. ولى بر اثر تمایل به فرعون و وعده هاى او از راه حقّ منحرف شد و همه مقامات خود را از دست داد، تا آنجا که در صف مخالفان موسى(ع) قرار گرفت.

حضرت ابراهیم(ع) قلب سلیم را تنها سرمایه انسان در قیامت دانسته و می فرماید: «کسى که به حضور خدا بیاید در حالى که قلب سلیم [سالم از هر گونه شرک، کفر و آلودگى به گناه] داشته باشد». در حقیقت قلب سلیم، قلبی است که از هرگونه بیماری و انحراف اخلاقی و اعتقادی دور باشد. از این رو قرآن در معرفی منافقان می فرماید: «در دل هاى آنها یک نوع بیمارى است و بر اثر لجاجتشان خدا بر این بیمارى مى افزاید!». از این رو اعمال انسان بازتاب وسیعى در قلب و جان داشته و آن را به رنگ خود در مى آورد.