آفات «عُجب» از ديدگاه قرآن و روايات

از ديدگاه قرآن مجيد و روايات اسلامي، «عُجب» و «خودپسندى» چه آفاتي براي انسان به دنبال دارد؟

«عُجب» و «خودپسندى» در قرآن و روايات مورد مذمّت شديد قرار گرفته است؛ امام علي(ع) مي فرمايد: «خودپسندى و غرور، ضد راستى، درست انديشى و آفت عقل است». هم چنين آفت شرف انسان، آفت عقل او و موجب دشمن شدن مردم و سرآغاز حماقت انسان مي شود. قرآن نیز در مذمت آن می گوید: «آيا كسى كه زشتى عملش [بر اثر عُجب و خودپسندى و هواى نفس] براى او آراسته شده و آن را زيبا مى بيند [همانند كسى است كه واقع را مى يابد]؟! خداوند هر كس را بخواهد [و سزاوار باشد] گمراه مى سازد و هر كس را بخواهد [و شايسته ببيند] هدايت مى كند».

«دنیا» و «آخرت» در نظر دنیاپرستان

امام علي(علیه السلام) در نامه 31 نهج البلاغه، موقعیت «دنیا» و «آخرت» را از منظر دنیاپرستان چگونه بیان می نماید؟

امام علي(ع) در ارتباط با جایگاه «دنیا» و «آخرت» در نزد دنیاپرستان می فرماید: «[اما] كسانى كه به دنيا مغرور شده اند همانند مسافرانى هستند كه در منزلى پرنعمت قرار داشته سپس به آنها خبر مى دهند كه بايد به سوى منزلگاهى خشك و خالى از نعمت حركت كنند، [روشن است كه] نزد آنان چيزى ناخوشايندتر و مصيبت بارتر از مفارقت آنچه در آن بوده اند و حركت به سوى آنچه كه بايد به سمت آن بروند و سرنوشتى كه در پيش دارند نيست». به همين دليل در روايتي پيامبر(ص) فرمودند: «دنيا زندان مؤمن و بهشت كافر است و مرگ پلى است براى گروه مؤمنان به سوى بهشتشان و پلى است براى گروه كافران به سوى دوزخشان».

انگیزه امام علي(ع) برای نصیحت فرزند

امام علي(عليه السلام) انگیزه خود برای نگارش «اندرزنامه اخلاقي» به فرزندشان را چگونه تبیین می نماید؟

امام علي(ع) درباره علت نوشتن موعظه نامه براي فرزندش می فرماید: «آگاهيم از پشت كردن دنيا و چيره شدن روزگار و روى آوردن آخرت به سوى من، مرا از ياد غير خود و توجّه به دنيا و اهل آن باز داشته و اين توجّه، سبب شده تا اشتغال به خود مرا از فكر مردم باز دارد و از هواى نفس مانع شود و حقيقتِ سرنوشتم را برايم روشن سازد و اين امر، مرا به مرحله اى رسانده كه سراسر جدى است و راستي نه شوخى و دروغ؛ چون تو را جزيى از وجود خود بلكه تمام وجودم يافتم گويى كه اگر ناراحتى به تو رسد، به من رسيده و اگر مرگ، دامانت را بگيرد گويا دامن مرا گرفته، لذا اهتمام به كار تو را اهتمام به كار خود يافتم، لذا اين نامه را برايت نوشتم تا پشتوانه تو باشد خواه زنده باشم يا نباشم».

توصیه های اخلاقی امام علي(ع)

امام علي(علیه السلام) در نامه 31 نهج البلاغه، چه توصیه های اخلاقی به فرزندش نموده است؟

ایشان فرموده است: «[پسرم] قلب خود را با موعظه زنده كن و هواى نفس را با زهد بميران، دل را با يقين نيرومند ساز و با حكمت نورانى و با ياد مرگ رام نما و آن را به اقرار به فناى دنيا وا دار، با نشان دادن فجايع دنيا، قلب را بينا كن و از هجوم حوادث روزگار و زشتى هاى گردش شب و روز، آن را برحذر دار، و اخبار گذشتگان را بر نفس خود عرضه نما و مصائب رسيده به اقوام گذشته را به او يادآورى كن و در ديار و آثار آنها گردش نما و درست بنگر آنها چه كردند، از كجا منتقل شدند و در كجا فرود آمدند؟ هرگاه در وضع آنها بنگرى خواهى ديد آنها از ميان دوستان خود خارج شده در ديار غربت بار انداختند و گويا بزودي تو هم يكى از آنها خواهى شد ...».

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

رسول اللهِ(صلى الله عليه وآله)

أعطُوا الأجيرَ أجرَهُ قَبلَ أَنْ يَجِفَّ عَرَقُهُ، وأعْلِمْهُ اَجرَهُ وَ هُوَ في عملِهِ

مزد کارگر را بدهيد پيش از آن که عرقش خشک شود و در همان حال کار، مزدش را برايش مشخص کنيد

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 40