خداوند «عليم» است و آن دسته از افرادی كه گناه و ثواب را به هم آميخته‌ اند را به خوبى مى شناسد، و «حكيم» است و درباره فرد فرد آنها آنچه را كه شايسته است انجام مى دهد؛ در واقع «عليم» اشاره به شناخت موضوع است و «حكيم» آگاهى بر حكم. البته مسلّم است مجازات الهى يا عفو او هيچ كدام بى حساب نيست، و بر پايه شايستگى هاى عملى و اخلاقى و نيّات اشخاص است.

پياده شدن عدل و داد و قوانين الهى در جامعه احتياج به گذران دو مرحله دارد: 1. مرحله قانون گذارى که با ارسال رسولان و كتب آسمانی انجام پذيرفت. 2. مرحله تطبيق قوانين الهى كه دو شرط دارد: رسيدن جامعه بشرى به رشد و تكامل فكرى و معصوم بودن مجری آن قوانين.

وجود انسان تركيبى است از جسم و روح، و زندگى او نيز از دو بخش مادى و معنوى، تشكيل شده. ولى در دنياى مادى، تمام قوانين ناظر به ابعاد مادى است و هر چیزی كه به جنبه های مادى جامعه لطمه اى نزند، از نظر آنها مجاز است. ولى قرآن از آنجايى كه هماهنگ با خلقت و فطرت انسان است، هم ارزش هاى مادى، و هم ارزش هاى معنوى را در تمامی احکام و قوانین خود در نظر مى گيرد.