فاعلیت خداوند به معنی «آفرینش و تدبیر اشیاء» است. فعل یا عمل خدا فقط با اراده الهی محقق می شود و در ذات الهی حرکتی پدیدار نمی شود. وقتی خلق و تدبیر با اراده صورت می گیرد به ابزار نیازی نیست.

امام علی(ع) در ارتباط با فاعلیت خداوند مى فرماید: «خداوند آفرینش را بدون نیاز به فکر و استفاده از تجربه، بى آن که حرکتى ایجاد کند و درباره تصمیمى بیندیشد ایجاد کرد». بر این اساس فاعلیت خدا با فاعلیت انسان تفاوت دارد. زیرا افعال انسان اگر مسبوق به سابقه نباشد، درباره آن مى اندیشد، و اگر مسبوق به سابقه باشد از تجارب خود و دیگران استفاده مى کند. اما خداوند در زمان آفرینش، نیازی به اندیشه و تجربه قبلى دیگران ندارد، بلکه هرگاه چیزى را اراده کند، به آن مى گوید: موجود باش! آن نیز بى درنگ موجود مى شود.

 با ظهور حق و آشکار شدن آن، باطل یعنى کفر و نفاق، بى رنگ گردیده و حیات آن تنها از طریق زور و فشار خواهد بود، زیرا نقاب باطل برداشته شده، و چهره کریه آن آشکار گردیده است. از سویی براى تحقق حکومت«حق» و زوال«باطل»، علاوه بر عنایات الهی، نیازمند ایجاد مقدماتی از سوی بندگان است که از آن به قابلیت قابل تعبیر می شود، در واقع پیروزی حق بر باطل، نه تنها در جنبه های مکتبی و منطقی، بلکه در جنبه اجرایی نیز بر دو اصل فاعلیت فاعل و قابلیت قابل استوار است.
 .

امام در خطبه اول نهج البلاغه، از«فاعل» بودن خداوند سخن به میان می آورد. ولی فاعل بودن خداوند هرگز به معناى انجام حرکت یا استفاده از ابزار و آلات نیست. همچنین حضرت به «بصیر و بینا» بودن خداوند اشاره می نمایدکه به معناى آگاهى از تمام اشیاء است. ضمنا امام(ع) به«وحدانیت و تنهایی» خداوند اشاره کرده و می فرماید: وجود بى نهایت خداوند، نه نیاز به چیزى دارد که از کسى کمک بگیرد و نه از دشمنى هراسان است که از دیگرى در برابر او مدد بجوید، نه شبیه و مانندى که با او انس گیرد.