درباره اينكه «هورقليايي» چيست؟ نظرات مختلفي بيان شده است؛ در پاورقى كتاب «برهان قاطع» آمده است: «هورقليا» ظاهرا از كلمه عبرى «هبل» به معناى هواى گرم، تنفس و بخار و «قرنئيم» به معناى درخشش و شعاع است و كلمه مركب به معناى تشعشع بخار است. مراد از عالم «هورقليايى» همان «عالم مثال» است و چون عالم مثال بر دو قسم است: اول و آخر، گفته اند: اين عالم داراى دو شهر است: جابلقا و جابرسا. عالم مثال، يا خيال منفصل، يا عالم برزخ بين عالم عقول و عالم ماده، چيزى است كه عارفان و فيلسوفان اشراق به آن معتقدند؛ ولى فلاسفه مشاء آن را نپذيرفته اند.

در جهان اتم ها بیش از همه چند خصوصیت جلب توجه مى کند: 1- تا کنون بیش از صد عنصر کشف شده که از یک تا صد الکترون دارند. 2- نیروی جاذبه و دافعه در اتم ها طوری است که الکترون ها همیشه در حال تعادل اند. 3- الکترون هاى اتمها در مدارهاى متعدد و در فاصله هاى معین هر کدام در مرز خود با سرعت در حرکتند، بدون این که تضادى میان آنها رخ دهد. 4- اتم چنان نیروی عظیمی دارد که یک بمب بسیار کوچک اتمى می تواند یک برج فولادى را آب کرده و سپس بخار نماید.

در اینکه منظور از پیوستگى و جدایى آسمان و زمین در آیه 30 سوره «انبیاء» چیست؟ سه تفسیر بیان شده: 1- «رتق» اشاره به آغاز خلقت است که جهان به صورت توده واحد عظیمى از بخار سوزان بود و بر اثر انفجارات درونى تجزیه شد و ستاره ها به وجود آمدند. 2ـ منظور از «رتق» یکنواخت بودن مواد جهان است، که با گذشت زمان از هم جدا شدند و ترکیبات جدیدى پیدا کردند. 3ـ اینکه در آغاز بارانى نمى بارید و گیاهى نمى روئید اما خدا هر دو را گشود، از آسمان باران نازل و از زمین انواع گیاهان را رویانید.