آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره اينكه «هورقليايي» چيست؟ نظرات مختلفي بيان شده است؛ در پاورقى كتاب «برهان قاطع» آمده است: «هورقليا» ظاهرا از كلمه عبرى «هبل» به معناى هواى گرم، تنفس و بخار و «قرنئيم» به معناى درخشش و شعاع است و كلمه مركب به معناى تشعشع بخار است. مراد از عالم «هورقليايى» همان «عالم مثال» است و چون عالم مثال بر دو قسم است: اول و آخر، گفته اند: اين عالم داراى دو شهر است: جابلقا و جابرسا. عالم مثال، يا خيال منفصل، يا عالم برزخ بين عالم عقول و عالم ماده، چيزى است كه عارفان و فيلسوفان اشراق به آن معتقدند؛ ولى فلاسفه مشاء آن را نپذيرفته اند.

درباره اينكه «هورقليايي» چيست؟ نظرات مختلفي بيان شده است. در پاورقى كتاب «برهان قاطع» آمده است: «هورقليا» ظاهرا از كلمه عبرى «هبل» به معناى هواى گرم، تنفس و بخار و «قرنئيم» به معناى درخشش و شعاع است و كلمه مركب به معناى تشعشع بخار است.(1)
شيخ احمد احسائى معتقد است كه «هورقليايى» لغتى سريانى و از زبان صابئين گرفته شده است.(2) قطب الدين شيرازى مى گويد: «جابلقا و جابرسا نام دو شهر از شهرهاى عالم «عناصر مثل» و «هورقليا» از جنس «افلاك مثل» است. پس هورقليا بالاتر است».(3)
با توجه به آنچه گذشت روشن مى شود كه مراد از عالم «هورقليايى» همان «عالم مثال» است و چون عالم مثال بر دو قسم است: اول و آخر، گفته اند: اين عالم داراى دو شهر است: جابلقا و جابرسا. عالم مثال، يا خيال منفصل، يا عالم برزخ بين عالم عقول و عالم ماده، چيزى است كه عارفان و فيلسوفان اشراق به آن معتقدند؛ ولى فلاسفه مشاء آن را نپذيرفته اند.
اشراقيان، عالم مثال را دو مرحله مى دانند:
1. مثال در قوس نزول؛ كه بين غيب مطلق و شهادت مطلق قرار دارد. اين عالم را برزخ قبل از دنيا مى دانند كه به وسيله قاعده امكان اشرف اثبات مى كنند. اين مثال را «جابلقا» مى نامند.
2. مثال در قوس صعود؛ كه بين دنيا و آخرت قرار دارد و پس از افول و غروب نفس ناطقه از اين بدن ظلمانى وارد عالم برزخ شده و از آنجا به قيامت كبری مى رود. اين مثال را «جابرسا» مى نامند.
ولى شيخ احمد احسائى در جواب ملا محمد حسين انارى كه از لفظ هورقليا سؤال كرده بود اين چنين مى گويد: «هورقليا به معناى ملك ديگر است كه حد وسط بين عالم دنيا و ملكوت بوده و در اقليم هشتم قرار دارد و داراى افلاك و كواكبى مخصوص به خود است كه به آنها جابرسا و جابلقا مى گويند».(4)،(5)