دیدگاه قرآن درباره «احباط» و «تكفير»

دیدگاه قرآن درباره «احباط» و «تكفير» چیست؟

مسئله «احباط» و «تكفير»، و به تعبير ديگر بر باد رفتن اعمال نيك يا جبران اعمال سوء با توبه و اطاعت در «قرآن» مطرح شده است. از منظر قرآن برخی اعمال انسان، می تواند اعمال نیک را از بین ببرد، آنجا كه می فرماید: «اگر مشرك شوند، آنچه از اعمال نيك انجام داده اند، نابود مى گردد» و برخي از اعمال انسان هست كه مي تواند گناهان او را بپوشاند، آنجا كه مي فرمايد: «كسانى كه ايمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند گناهان آنها را مى پوشانيم [و مى بخشيم]». البته اين به آن معنا نيست كه در قيامت اگر سيّئات بيشتر بود، حسنات ناديده گرفته شود، که اين نوع احباط و تكفير با آيات قرآن سازگار نیست.

منافات سنت «احباط» با «عدل» الهی!

آیا حبط و نابودى اعمال نیک فراوان، با یک گناه و لغزش عادلانه است؟ مگر خداوند در آیه 7 سوره زلزله نفرموده است که: «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ»؟! آیا نباید انسان به پاداش تک تک خیرهای که انجام داده است برسد؟!

دیدن ثواب همه اعمال یک قاعده کلی نیست بلکه انسان ثواب اعمالی را خواهد دید که مشمول احباط نشده باشند؛ آیات احباط گستره اعمال مشمول ثواب را محدود می کنند.

وقتی اعمال گذشته توسط خود انسان نابود شده باشند، تعلق نگرفتن ثواب برای آنها خلاف عدل نیست؛(خود کرده را تدبیر نیست).

چگونگی محاسبه و محو اعمال، در قیامت!

محاسبه دقیق أعمال چگونه با محو شدن بعضى از أعمال سازگار است؟

خداوند در قرآن، حسابرسی اعمال را بسیار دقیق دانسته و می فرماید: «اگر به اندازه سنگینى دانه خردلى [عمل نیک یا بد] باشد و در دل سنگى یا در گوشه اى از آسمان ها یا زمین پنهان گردد، خداوند آن را [در قیامت] براى حسابرسى مى آورد». بر این اساس، در حسابرسى بزرگ کوچک ترین کارها محاسبه مى شود، از سویی هشداری است که نه گناهان کوچک را کم اهمیت بشمرند و نه اعمال خیر کوچک را، چیزى که مورد محاسبه الهى قرار مى گیرد، هر چه باشد کم اهمیت نیست.

إحباط در قرآن

احباط چیست؟ و قرآن در این باره چه می گوید؟

حبط به معنى بى‌ خاصیّت و تباه شدن عمل و نتیجه آن است؛ به این معنا که ثواب اعمال پیشین انسان بر اثر بعضی از گناهان او از بین می رود. شماری از آیات قرآن بر این سنت الهی اشاره دارند و طبق آن آیات اموری چون کفر، شرک، نفاق، ارتداد، انکار نشانه های الهی و قیامت، بی ادبی در برابر پیامبر خدا و منت گذاشتن بعد از کار خیر و... باعث نابودی اعمال نیک و حسنات انسان می شود. از آنجا که عامل اصلى حبط عمل، کارهاى خود انسان است، هیچ منافاتی با عدل الهی ندارد.

پایگاه اطلاع رسانی دفتر مرجع عالیقدر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
سامانه پاسخگویی برخط(آنلاین) به سوالات شرعی و اعتقادی مقلدان حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی
تارنمای پاسخگویی به احکام شرعی و مسائل فقهی
انتشارات امام علی علیه السلام
موسسه دارالإعلام لمدرسة اهل البیت (علیهم السلام)
خبرگزاری دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

الإمام علىٌّ(عليه السلام)

استَفْرِغْ جُهدَکَ لمَعادِک تُصْلِحْ مَثْواکَ

تمام کوشش خود را براى معاد خويش به کار گير، قرارگاهت درست مى شود

ميزان الحکمه، جلد 1، ص 58