علم خداوند نمى تواند علم «حصولى» و از طريق تصوّر و تصديق باشد؛ بلكه علم «حضورى» است؛ يعنى حضور خداوند در همه جا و در هر زمان و هر مكان و حضور همه اشياء در نزد ذات پاك او ايجاب مى كند كه چيزى بر او مخفى و پوشيده نباشد؛ چرا كه حقيقت علم، حضور معلوم نزد عالم است.

برخلاف ادعاي فلاسفه كه علم خدا را «علم حصولى» دانسته اند و معتقدند كه عكس و صورت هاى موجودات خارجيّه به ذات پاكش منتقل مى شود علم خداوند به تمام موجودات، علم حضوری است؛ یعنی همه جا حاضر است و همه موجودات نزد او حضور دارند و عكس و نقشى در كار نيست، لذا این احاطه حضوری، مشکلی برای او ایجاد نمی کند. خداوندي كه حافظ تمام موجودات است و اداره امور آنها را نیز به عهده دارد و هیچکدام از آنها فتور و ملالتی برای او ندارد.

در مسأله «علم خداوند به موجودات، قبل از ایجاد آنها» اشکال شده که علم خداوند، حضوری است و علم حضورى در مورد اشیایى که هنوز به وجود نیامده معنا ندارد. پاسخ اینکه: خداوند همیشه به ذات پاک خود که علّت همه اشیاست آگاه است و این علم به ذات خویش، یک علم اجمالى به همه حوادث و موجودات عالم قبل و بعد از ایجاد است. ضمن اینکه دیروز و امروز و فردا، در مورد علم و آگاهى ما متصور است، چرا که وجود ما محدود است، لکن خداوندى که ذاتش نامحدود است، زمان برایش مفهوم ندارد.

آنچه قابل شناخت نیست کنه ذات خداست؛ اصل وجود و صفات خداوند با علم حصولی و حضوری اجمالی قابل شناخت است. بین شناخت خدا و فایده عبادت نیز ملازمه عقلی و عملی وجود ندارد و حتی عبادت بدون شناخت نیز آثار مثبت خود را دارد؛ اگر چه شناخت بیشتر از خدا در پرفایده بودن عبادت نقش موثری دارد.

اولا: برخی از مفسرین اعتقاد دارند دو موضوع اطلاع از ویژگی های جنین و بارش باران، در این آیه جمله معترضه هستند و بنابراین نمی تواند آنها را حوزه علم اختصاصی خداوند دانست.

ثانیا: علم بشر به چنین اموری «علم با واسطه و ابزار» است و این واقعیت لطمه ای بر اختصاص «علم غیبی و بی واسطه» برای خداوند در این امور نمی زند.

ثالثا: اطلاعات به دست آمده بشر راجع به این موضوعات بسیار محدود است و صدها راز ناگشوده که فقط خداوند از آنها اطلاع دارد، در این امور باقی مانده است.

ما دو گونه علم داريم كه با هم كاملا متفاوت است. 1- «علم حضوری»؛ مانند علم ما به وجود خود که بدون نياز به هيچ واسطه اى اين علم براى ما حاصل است. 2- «علم حصولی»؛ مانند علم ما به موجوداتى كه بيرون از وجود ماست و عكس و نقشى از آنها از طريق آثارشان به درون روح ما راه مى يابد. علم خداوند به تمامى موجوداتِ جهان، از قبيل قسم اول است؛ چرا كه او همه جا حاضر است و به همه چيز احاطه وجودى دارد و چيزى از او دور نيست.

از دلایل استقلال روح، مسأله وحدت شخصیت در طول عمر آدمى است. علم انسان به وجود خود، علم حضورى است نه علم حصولى، و این مسئله احتیاجی به استدلال ندارد. از سوى دیگر، این «من»، از آغاز تا پایان عمر یک واحد بیشتر نیست، من امروز همان من دیروز و بیست سال قبل مى باشد. یک آدم هفتاد ساله احتمالاً ده بار تمام اجزاى بدن او عوض شده است، روى این حساب، اگر مانند مادى ها انسان را همان جسمش بدانیم، باید این «من» در 70 سال ده بار عوض شده باشد و آن شخص سابق نباشد، در حالى که هیچ وجدانى این سخن را نمی پذیرد.