خداوند در سوره نحل، برای برانگیختن حس شکرگزاری انسان ها و شناخت منعم، به تبیین نعمت های الهی می پردازد. خداوند از ابزار شناخت نعمت ها، یعنی چشم، گوش و عقل نام برده و می فرماید: «خداوند سه وسيله در اختيار شما قرار داد: گوش و چشم و عقل». در واقع انسان از طريق گوش با علوم نقلى، از طريق چشم با اسرار آفرينش، و از طريق عقل با علوم عقلى آشنا می شود. بر اساس این آیات، اين نعمت ‌ها ابزاری براى زنده شدن روح شكرگزارى و به دنبال آن تحصيل معرفة الله است، این در حالی است که خداوند نيازی به شكرگزاری ما ندارد.

انسان علاوه بر شکر نعمت های خداوند، باید در برابر انسان های دیگر، که واسطه نعمت های الهی هستند نیز شکرگزار باشد. پیامبر(ص) در حديثى مى فرمايد: «خداوند در روز قيامت می فرماید به ذاتم سوگند؛ شكر بنده را نمی پذیرم اگر در برابر واسطه در نعمت شكرگزار نباشد». تشکر در برابر نعمت هدایت معصومین(ع)، اساتيد و پدر و مادر، تشکر از برترین واسطه های نعمت ها است. به يقين اين شكرگزارى ها افزون بر اين كه باعث پرورش روح انسان مى شود، نيكوكاران را به كار نيكِ بيشتر تشويق و غير نيكوكاران را در اين زمره وارد مى كند.

شکی نیست که اسلام نسبت به تأمین معیشت انسان ها و برخورداری آنان از نعمت های مادی، نهایت اهتمام را داشته و حتی در ابتدایی ترین امور معاش، انسان را رها نکرده است؛ در واقع دین، هیچ گاه از دنیای مردم فاصله نگرفته است. از این رو امام کاظم(ع) می فرماید: «آن که دنیایش را برای دینش و یا دینش را برای دنیایش رها کند، از ما نیست». بر این اساس نعمت های الهی، به مثابه بستری برای وصول به حیات اخروی است و نباید اصل قرار گیرد، و این همان نقطه مشترک ادیان الهی، برای نجات انسان از چنین مهلکه ای است.

امام علی(ع) در توصيف «دنیا» می فرماید: «انسان در اين دنيا هدفى است كه تيرهاى مرگ همواره به سوى او نشانه گيرى مى كند و ثروتى است كه مصائب، در غارت آن شتاب دارند ...». سپس می فرماید: «انسان به استقبال هيچ روز از عمرش نمى رود؛ جز اين كه از روز ديگرى از عمرش جدا مى شود». در واقع هر روز از عمر نعمتى است که با سپری شدنش او را به مرگ نزديك مى سازد.