آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن منبع اصلی استنباط «عقیده» و «عمل» شیعه است. شیعه معتقد است قرآن تنها کتابى است که سراسر آن صحیح است و غیر از قرآن، همه کتاب ها بدون استثنا قابل نقد و بررسى هستند. از نظر شیعه اگر اختلافى در مسأله اى رخ داد، حَکَم و داور در مورد آن مسأله قرآن است. شیعه تمام طعنه زنندگان بر قرآن از هر مسلکی را نقد می کند؛ از نظر شیعه رد و تکذیب قرآن و طعن زدن در دین از نشانه های ارتداد می باشد.
امّا اهل سنت روایات صحابه را بی چون و چرا می پذیرند و گاهی آن را بر قرآن ترجیح می دهند. حتّی بعضی از اهل سنت در مواجهه با قرآن به حدی آن را بی اعتبار کردند که «خبر واحد» را مهمتر از قرآن و نسخ کننده حکم آن می دانند؛ برای مثال خبر واحد ابوبکر را در ارث انبیاء بر قرآن ترجیح می دهند!
اگر شیعه به روایات اهل بیت توجه می کند به خاطر این است که آنها بهترین مفسر قرآن به شمار می روند. از نظر شیعه ثقل اصغر یا همان اهل بیت(ع) قرآن ناطق و مفسّر حقیقی قرآن می باشند و هر آنچه اهل بیت بیان می کنند بر گرفته از قرآن و سنت پیامبر(ص) است؛ لذا این دو از یکدیگر جدا نیستند تا شیعه بخواهد به یکی توجه کند و به دیگری بی توجه باشد.

برخی چون نتوانسته اند حدیث ثقلین را از حیث سند و دلالت زیر سؤال ببرند برای اتهام زدن به شیعه ایرادهایی می گیرند که هیچ پایه و اساسی ندارد. به عنوان مثال ادعا کرده اند که شیعه احترامی که برای ثقل اصغر - اهل بیت(علیهم السلام) - قائل اند برای ثقل اکبر (قرآن کریم) قائل نیستند و اگر كسى بر ثقل‏ اصغر طعنه زند، تكفيرش مى‏ كنند، امّا اگر بر قرآن طعنه زند در صدد توجيه كار او بر مى ‏آيند!

اما این افترا و ادعایی دروغ است و در نظرات علمی و کلامی شیعه و در هیچ کتابی چنین چیزی وجود ندارد. افترا كار آسانى است، امّا اثبات آن بسيار مشكل. در كدام كتاب و رساله اى، چیزی برای اثبات این افتراها وجود دارد؟(1)

از نظر شیعه، هيچ ‏گونه تحريفى در قرآن روى نداده است و قرآنى‏ كه امروز در دست ماست، درست همان قرآنى است كه بر پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) نازل شده و حتى كلمه و حرفى از آن كم و زياد نگرديده است و سند عقیده و شریعت است که باید مسلمانان هر دو را از آن کتاب دریافت کنند و اگر اختلافى در مسأله اى رخ داد، حَکَم و داور در مورد آن مسأله قرآن است.(2)

مقایسه شیعه و اهل سنت در اهمیت دادن به قرآن
شیعه معتقد است قرآن تنها کتابى است که سراسر آن صحیح است و هیچ کتاب صحیحى جز قرآن در اختیار مسلمانان نیست و غیر از آن، همه کتاب ها بدون استثنا قابل نقد و بررسى هستند و همه روایات باید از حیث سند بررسی شوند؛ اما اهل سنت روایات صحابه را بی چون و چرا می پذیرند و گاهی آن را بر قرآن ترجیح می دهند.

از نظر شیعه نسخ قرآن به «خبر واحد» از نظر شيعه ممنوع است؛ زيرا نسخ يك مسأله مهم و نسبتاً نادر است و اگر تحقّق پيدا كند بايد به صورت متواتر يا متضافر يا توأم با قرائن قطعيه باشد، به خلاف تخصيص و تقييد كه امر رايجى است. مرحوم علّامه حلّى در «منتهى» مى گويد: نسخ دليل قطعى (خواه قرآن باشد يا سنّت متواتره) به وسيله خبر واحد جايز نيست؛ زيرا دليل قطعى اقوى است پس هنگام تعارض، عمل به آن متعيّن است.(3)

در حالی که برخی از اهل سنت گفته اند: نسخ قرآن به «خبر واحد» در زمان حيات پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) جايز مى باشد.(4) در عمل نیز همه اهل سنت، حتی در غیر زمان حیات پیامبر(ص)، خبر واحد را بر قرآن ترجیح می دهند و آن را مهمتر از آیات قرآن می دانند(5) چنانکه خبر واحد ابوبکر را در ارث انبیاء بر قرآن ترجیح داده اند. آلوسى در توجیه این مسأله که: چرا در اینجا خبر واحد ابوبکر بر عمومات قرآن مقدم شد اما «عمر بن خطاب» خبر واحد «فاطمة بنت قيس» را بر آیه 6 سوره طلاق مقدم نکرد؟(6) در تفسير خود گفته است: «تخصيص عمومات قرآنى به خبر واحد جايز است و دليل مخالفان كه عمر به خبر دختر قيس چنين تخصيصى نداد از آن جهت مردود است كه عمر در صدق و كذب آن خبر مردد بود».(7)

با این حال سخن اين است كه ابوبكر نيز در خبر دروغ خود مردد بود زيرا: الف) در حديث ابوطفيل آمده است كه ابوبكر به ميراث نبى براى خانواده او اعتراف كرده بود. ب) شمشير، استر و كفش پيامبر را به عنوان ميراث به على(ع) بخشيد. ج) در نحوه مصرف آن مردد بود و مى‏ گفت: «چون به خلافت رسيدم تصميم گرفتم آن را به مسلمين بازگردانم» پس به نظر او نحوه مصرف به رأى خليفه بستگى داشت.(8)

این بیانات و مستندات تاریخی، ملاک های بسیار خوبی برای سنجش پایبندی مدعیان تبعیت از نص قرآن به دستورها و احکام این کتاب آسمانی اند.

جایگاه قرآن در آموزه های شیعه:

1. قرآن اولین منبع تالیف کتاب های فقهی و اصولی و کلامی شیعه
چگونه ممکن است شیعه برای قرآن احترام قائل نباشد در حالی که در همه کتاب های فقهی و اصولی و کلامی و... که توسط علمای شیعه تدوین شده است اولین منبعی که معیار قرار می گیرد قرآن است. از نظر شیعه همین که پيامبر(صلی الله علیه وآله) فرمود: من از ميان شما مى ‏روم و دو چيز را به يادگار مى ‏گذارم «كتاب خدا» و «خاندانم»، خود نشان مى ‏دهد كه قرآن به صورت يك كتاب جمع‏ آورى‏ شده بود و تا ابد قانون اساسى اسلام، كتاب بزرگ تعليم و تربيت و زير بناى همه برنامه هاى اسلامى و احکام و عقائد و اعتقادات می باشد.(9)

در کتابهای مختلف اصول فقه شیعه از جمله «کفایة الاصول» و «رسائل فقهيه‏» که سالهاست در حوزه های علمیه شیعه تدریس می شود، اولین و مهمترین منبع برای احکام شرعی «قرآن» بیان شده است و اجماع بر حجیت آن وجود دارد. از جمله عناوینی که درباره قرآن در کتاب های اصول فقه شیعه مفصل به آنها پرداخته شده می توان به این موارد اشاره کرد:
1. حجّية كتاب اللَّه سنداً
2. حجّية ظواهر الألفاظ عموماً
3. حجّية ظواهر الكتاب بالخصوص‏
4. الكلام في عدم تحريف الكتاب العزيز(10)

از طرفی همین که کتابهای فراوانی تحت عنوان آيات الاحكام(11) توسط علمای شیعه تدوین شده است، بهترین دلیل مبنی بر احترام شیعه و استناط عقیده و اعمال دینی خود از این کتاب آسمانی می باشد. به عنوان مثال قطب الدين راوندى(م 573) در همين زمينه كتابى با نام‏ «فقه القرآن»‏ نوشت و شيخ طبرسى نيز در تفسير «مجمع البيان»‏ به اين مسأله توجّه خاصّى كرد.(12) همچنین درباره آیات الاحکام به طور مستقل و مشروح، فاضل مقداد، کتابی با نام‏ «كنز العرفان»‏ تدوين كرد. پس از آن مرحوم محقّق اردبيلى نيز كتاب‏ «زبدة البيان»‏ را در همين ارتباط نوشت.(13)

در اعتقادات نیز کتابهای فراوانی توسط علمای شیعه تدوین شده است که عقاید شیعه خصوصا دیدگاه شیعه درباره امامت را با توجه به آیات قرآن اثبات می کند. به عنوان نمونه می توان به کتاب «آيات ولايت در قرآن‏» تالیف آیت الله مکارم شیرازی اشاره کرد که آیات مختلفی را که ولایت امیرالمؤمنین(علیه السلام) را ثابت می کند جمع آوری کرده است.

2. حساسیت و تعصب و غیرت شیعه به قرآن در طول تاریخ و برخورد با طعنه زنندگان
شیعه تمام طعنه زنندگان بر قرآن از هر مسلکی را نقد می کند و هیچ توجیهی را قبول نمی کند و تعصب خاصی در برابر توهین به قرآن دارد. از نظر شیعه رد و تکذیب قرآن و طعن زدن در دین از نشانه های ارتداد می باشد(14) چنانکه امام خمينى(قدس سرّه الشريف) فتواى تاريخى خود را دائر بر مرتد بودن‏ نويسنده كتاب «آیات شیطانی» يعنى «سلمان رشدى» به خاطر توهین به قرآن و پیامبران و لزوم قتل او صادر كردند.(15)

حتی شیعیان درباره برخی از آرای نادر برخی از علما که نظرات شاذی راجع به قرآن داشتند نیز به شدت موضع گیری کرده و اتهام تحریف را از ساحت قرآن زدوده اند. شاهد آن کتاب ها و تألیفاتی است که در رد کتاب «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» نوشته محدث نوری نوشته شد.(16)

3. فراگیری آموزه های قرآنی از اهل بیت به عنوان بهترین مفسرین وحی
اگر شیعه به روایات اهل بیت(علیهم السلام) توجه می کند به خاطر این است که آنها بهترین مفسر قرآن به شمار می روند. از نظر شیعه ثقل اصغر یا همان اهل بیت(ع) قرآن ناطق و مفسّر حقیقی قرآن می باشند و هر آنچه اهل بیت بیان می کنند بر گرفته از قرآن و سنت پیامبر(ص) است؛ لذا این دو از یکدیگر جدا نیستند تا شیعه بخواهد به یکی توجه کند و به دیگری بی توجه باشد. اسلام حقیقی از دید شیعه همان است که کتاب آن را اهل بیت(ع) تفسیر می کند و سنت آن را هم اهل بیت(ع) روایت می کند.

پیروی از چنین تفسیر و روایتی عین اسلام است چرا که اهل بیت مصداق آیه تطهیر(17) هستند و مصداق بارز آيه 43 سوره نحل یعنی:‏ «فَسْئَلُوا أَهْلَ‏ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ»؛‏ (از اهل ذكر سؤال كنيد اگر نمى‏ دانيد) می باشند. این را از آنجا می توانیم استنباط کنیم که می بینیم حضرت فاطمه(ع) درباره اینکه چه کسی می تواند قرآن را تفسیر کند مى‏ گويد: «چه كسى بهتر از پسرعمويم على(ع) كه در آغوش وحى پرورش يافته و از كاتبان وحى بوده و قرآن و تفسير قرآن را از دو لب پيامبر(ص) شنيده‏ به اين كار سزاوارتر است؟ اصلا قرآن در خانه ما نازل شده و «أَهْلُ الْبَيْتِ أدرَى‏ بِمَا فِى‏ الْبَيْتِ‏»(18)؛ (اهل خانه به آنچه در خانه می باشد آگاه تر است)».(19)

سایر ائمه معصومین نیز علم خود را با واسطه از امیر المؤمنین(علیه السلام) که باب علم نبی بود دریافت کرده اند و هر آنچه بیان نموده اند برگرفته از قرآن و سنت پیامبر(ص) بوده است و در سخنان خود نیز توجه ویژه ای به قرآن داشته اند.

4. اهتمام شیعه به قرائت و حفظ قرآن
شیعیان که پیرو اهل بیت(علیهم السلام) می باشند به تبعیت از آنها توجه ویژه ای به حفظ قرآن هم از حیث ظاهر و هم از حیث باطن دارند، خصوصا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران این مسأله به صورت جدی تری صورت می پذیرد. هم‏ اكنون‏ در جمهورى‏ اسلامى‏ ايران‏ اهتمام فراوانى به حفظ قرآن در ميان برادران و خواهران و حتى نونهالان پديد آمده است. تا آنجا كه كودكانى در سن 5 سالگى يا كمى بيشتر حافظ كل قرآن شده و در مسابقات بين المللى برنده جوايز گشته اند و در كشور جمهورى اسلامى نيز همه ساله مسابقات بين المللى برگزار مى شود و با دعوت از داوران بين المللى برگزيدگان رشته هاى حفظ، ترجمه و تفسير با اعطاى جايزه تشويق مى شوند. همچنین در جمهورى اسلامى رسانه خاصى براى قرآن تأسيس شده كه 24 ساعته، به صورت هاى مختلف برنامه هاى قرآنى اجرا مى كند.(20)