پاسخ اجمالی:
قرآن درباره انفاق در راه خدا ده شرط بيان كرده است: 1. از بهترين قسمت مال انتخاب شود، نه از اموال كم ارزش. 2. مورد نياز مردم باشد. 3. انفاق به نيازمندان واقعی با در نظر گرفتن اولويّتها. 4. پنهان باشد. 5. همراه با منّت و آزار نباشد. 6. توأم با اخلاص و پاكى نيّت باشد. 7. مال انفاق كردنی را كوچك و كم اهميت بشمارد، ولو ظاهراً بزرگ باشد. 8. از اموال مورد علاقه و دل بسته باشد. 9. خود را مالك حقيقى نداند و تنها واسطه اى ميان خالق و خلق بداند. 10. انفاق از اموال حلال باشد؛ چون خدا فقط آنرا مى پذيرد.
پاسخ تفصیلی:
قرآن مجيد تعبير لطيف و بزرگوارانه اى در مورد انفاق در راه خدا دارد و از آن به عنوان وام دادن به خدا تعبير مى كند؛ وامى كه سود كلانى از سوى خدا به آن پرداخته مى شود. جالب اين است كه از آن تعبير به «قرض الحسنه» مى كند؛ اين تعبير، اشاره اى به اين حقيقت دارد كه وام دادن انواع و اقسامى دارد كه بعضى را «وام نيكو» و بعضى را وام كم ارزش و يا حتّى بى ارزش مى توان شمرد! قرآن مجيد شرايط وام نيكو را در برابر خداوند يا به تعبير ديگر، «انفاق ارزشمند» را در آيات مختلف بيان كرده است و بعضى از مفسّران از جمع آورى آن، ده شرط به شرح زير استفاده كردهاند.
1. انفاق از بهترين قسمت مال انتخاب شود، نه از اموال كم‌ارزش. از این رو می فرماید: «يأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا أَنْفِقُواْ مِنْ طَيّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مّنَ الْأَرْضِ وَ لَاتَيَمَّمُوا الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بَآخِذِيهِ إِلَّا أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ غَنِىٌّ حَمِيدٌ»(1)؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید!از اموال پاکیزه اى که به دست آورده اید، و از آنچه از زمین براى شما خارج ساخته ایم [از منابع و معادن و درختان و گیاهان]، انفاق کنید؛ و براى انفاق، به سراغ بى ارزش آن نروید در حالى که خودِ شما، [به هنگام پذیرش اموال] حاضر نیستید آنها را بپذیرید؛ مگر از روى اغماض و کراهت. و بدانید خداوند، بى نیازو ستوده است).
2. از اموالى كه مورد نياز مردم است، باشد، همان گونه كه مى فرمايد: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ»(2)؛ (آنها ديگران را بر خود مقدّم مىدارند، هر چند خودشان بسیار نيازمند باشند).
3. به كسانى انفاق كند كه سخت به آن نيازمندند و اولويّتها را در نظر گيرد: «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُواْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ»(3)؛ ([بهتر است انفاق شما] براى نیازمندانى باشد که در راه خدا، در تنگنا قرار گرفته اند).
4. انفاق اگر مكتوم باشد، بهتر است: «وَ إنْ تُخْفُوهَا وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَرَاءَ فَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ»(4)؛ (و اگر آنها را مخفى ساخته و به نیازمندان بدهید، براى شما بهتر است).
5. هرگز منّت و آزارى با آن همراه نباشد: «يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا لَاتُبْطِلُوا صَدَقَاتِكُم بِالْمَنّ وَ الأَذَى»(5)؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! صدقات خود را با منّت و آزار، باطل نسازید).
6. انفاق بايد توأم با اخلاص و پاكى نيّت باشد: «يُنْفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ»(6)؛ (و [عمل] کسانى که اموال خود را براى خشنودى خدا انفاق مى کنند).
7. آنچه را انفاق مى كند، كوچك و كم اهمّيّت بشمارد، هر چند ظاهراً بزرگ باشد: «وَ لَاتَمْنُن تَسْتَكْثِرُ»(7)؛ (و منّت مگذار و عملت را بزرگ مشمار).
8. از اموالى باشد كه به آن دل بسته است و مورد علاقه او است: «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ»(8)؛ (هرگز به [حقیقتِ] نیکوکارى نمى رسید مگر این که از آنچه دوست مى دارید، [در راه خدا] انفاق کنید).
9. هرگز خود را مالك حقيقى تصوّر نكند؛ بلكه خود را واسطه اى ميان خالق و خلق بداند: «وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ»(9)؛ (و از آنچه شما را جانشین و نماینده [خود] در آن قرارداده انفاق کنید).
10. و قبل از هر چيز بايد انفاق از اموال حلال باشد، چرا كه خداوند فقط آن را مى پذيرد: «إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ»(10)؛ ( خدا، تنها از پرهیزگاران مى پذیرد).
آنچه گفته شد در واقع قسمت مهمّى از اوصاف و شرايطِ لازم، انفاق مقبول است؛ ولى منحصر به اينها نيست و با دقّت و تأمّل در آيات و روايات اسلامى به شرايط ديگرى نيز مىتوان دست يافت. ضمناً آنچه گفته شد، بعضى از شرايط، «واجب» است (مانند عدم منّت، آزار و رياكارى) و بعضى از شرايط كمال است (مانند ايثار به نفس در موقع حاجت خويشتن) كه عدم آن، ارزش انفاق را از ميان نمى برد هر چند در سطح اَعلی قرار نگيرد.(11)
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.