آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روایات پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) در مورد حفظ «محیط زیست» و حمایت از «حیوانات» تأكيد زيادي شده است. در روايتي آمده: «چهارپا بر صاحبش شش حق دارد؛ اين كه بيش از طاقتش بر آن بار نگذارد و پشت آن را مجلسى براى سخن گفتن قرار ندهد و هنگامى كه در منزلگاه پياده مى شود، نخست آذوقه او را آماده كند، بدن او را داغ نكند و به صورتش شلاق نزند؛ و هر زمان از كنار آب مى گذرد آب را بر او عرضه كند». در روايت ديگري آمده است: «درختانِ سرزمين دشمن را قطع نكنيد؛ نسوزانيد و با جريان سيل آساى آب، آنها را از ميان نبريد و آب آشاميدنى دشمن را آلوده نسازيد».

به دليل آنكه صنايع كنونى با تمام فوايد و بركاتى كه براى نوع بشر دارد، محيط زيست را به شدّت آلوده و تخريب مى كند و به دنبال تخريب محيط زيست، انواع جانداران در خطر نابودى قرار مى گيرند و اگر از سلاح هاى وحشتناك كنونى مخصوصاً سلاح هاى كشتار جمعى استفاده گردد اين تخريب، وسيع تر و وحشتناك تر مي شود، دنياى كنونى به اين فكر افتاده است تا براى حفظ محيط زيست و نسل حيوانات به پا خيزد و پيش از آنكه فاجعه اى در كره خاكى ما رخ دهد، چاره اى بينديشد.

گرچه مطامع جهانخواران و پول پرستى سرمايه دارانى كه جز به افزايش ثروت خود نمى انديشند، اين مسئله را با مشكلات فراوانى مواجه كرده و كارآيى گروه هاى حفظ محيط زيست و حمايت از انواع حيوانات را به حدّاقل رسانده و معلوم نيست نسل هاى آينده به چه سرنوشتى گرفتار خواهند شد؟!؛ ولى پيشوايان اسلام از هزار سال پيش و بيشتر بر اين موضوع تأكيد كرده اند كه يك نمونه آن، سخنان صريح مولا اميرالمؤمنين(عليه السلام) در خطبه 167 «نهج البلاغه» است كه با صراحت مى فرمايد: «در برابر سرزمين ها و حيوانات مسئوليد». روايات زيادى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) و ائمه معصومين(عليهم السلام) نيز در اين زمينه صادر شده كه اين مسئله مهم را در عالى ترين شكل و صورت بيان فرموده است؛ از جمله:

1. در ماجرايى از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه و آله) مى خوانيم: «آن حضرت شترى را ديد كه آن را خوابانده اند و پاى آن را بسته اند؛ ولى جهازش بر روي او بود [؛ در حالى كه در اين گونه موارد جهاز را از پشت شتر بر مى دارند تا استراحت كند]. پيامبر(ص) فرمود: «أَيْنَ صاحِبُهَا؟ مُرُوهُ فَلْيَسْتَعِدَّ غَداً لِلْخُصُومَةِ»؛ (به او بگوييد: خود را فرداى قيامت براى دادخواهى آماده سازد!)».(1)

2. در حديث ديگرى از رسول خدا(صلى الله عليه و آله) نقل شده است: «لَا تَتَوَرَّكُوا عَلَى الدَّوَابِّ وَ لَا تَتَّخِذُوا ظُهُورَهَا مَجَالِسَ»(2)؛ (به صورت يك طرفى بر چهارپايان ننشينيد [؛ زيرا سنگينى پاها بر يك طرفِ بدنِ حيوان وارد مى شود](3) و پشت آنها را به صورت مجلس انتخاب نكنيد [اشاره به اينكه اگر در راه به دوستانتان رسيديد و مى خواستيد با آنها گفتگوهايى داشته باشيد از مركب پياده شويد؛ هنگامى كه گفتگوى شما تمام شد سوار شويد!]).

3. باز در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «لِلدَّابَّةِ عَلَى صَاحِبِهَا سِتَّةُ حُقُوقٍ: لَا يُحَمِّلُهَا فَوْقَ طَاقَتِهَا وَ لَا يَتَّخِذُ ظَهْرَهَا مَجَالِسَ يَتَحَدَّثُ عَلَيْهَا وَ يَبْدَأُ بِعَلْفِهَا إِذَا نَزَلَ وَ لَا يَسِمُهَا وَ لَا يَضْرِبُهَا فِي وَجْهِهَا فَإِنَّهَا تُسَبِّحُ وَ يَعْرِضُ عَلَيْهَا الْمَاءَ إِذَا مَرَّ بِهِ»(4)؛ (چهارپا بر صاحبش شش حق دارد؛ اين كه بيش از طاقتش بر آن بار نكند و پشت آن را مجلسى براى سخن گفتن قرار ندهد و هنگامى كه در منزلگاه پياده مى شود، نخست آذوقه او را آماده كند [سپس به خود بپردازد] و بدن او را داغ نكند و به صورتش شلاق نزند؛ چرا كه تسبيح خدا مى گويد و هر زمان از كنار آب مى گذرد آب را بر او عرضه كند [؛ زيرا او نمى تواند تشنگى خود را اظهار كند!]).

اين احاديث و احاديث فراوان ديگرى كه در اين زمينه رسيده به خوبى نشان مى دهد كه اسلام، دقيق ترين دستورات را در زمينه حمايت از حيوانات و رعايت حقوق آنها داده است؛ تا آنجا كه اطلاع داريم چنين دستوراتى در هيچ مكتبى ديده نمى شود.

و درباره حفظ محيط زيست نيز دستورات فراوانى ديده مى شود؛ از جمله اينكه دستور داده شده است: «كنار نهرها را آلوده نسازيد؛ و همچنين زير درختان ميوه دار و مقابل درهاى خانه ها و محل نزول كاروان ها و اطراف مساجد».(5)

در دستورات جنگى اسلام نيز نقل شده: «درختانِ سرزمين دشمن را قطع نكنيد؛ نسوزانيد و با جريان سيل آساى آب، آنها را از ميان نبريد و آب آشاميدنى دشمن را آلوده نسازيد».(6)،(7)