آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره هوای نفس و امور حرام به فرماندارش مى فرمايد: «زمام هوا و هوس خود را در دست گير و نسبت به آنچه بر تو حلال نيست بخيل باش؛ زيرا بُخل به خويشتن، راه انصاف را در آنچه محبوب و مكروه است به تو نشان مى دهد». مالكيّت هواى نفس كه امام(ع) بر آن تأكيد فرموده، آن است كه به هنگام هيجان شهوات، انسان بتواند خود را كنترل كند و به عكس اگر هواى نفس، مالك فكر و عقل و نيروى انسان شود او را به هر پرتگاهى مى كشاند.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از عهد نامه مالک اشتر (نامه 53 نهج البلاغه) مى فرمايد: (زمام هوا و هوس خود را در دست گير و نسبت به آنچه بر تو حلال نيست بخيل باش؛ زيرا بخل به خويشتن، راه انصاف را در آنچه محبوب و مكروه است به تو نشان مى دهد)؛ «فَامْلِكْ هَوَاكَ وَ شُحَّ(1)بِنَفْسِكَ عَمَّا لاَيَحِلُّ لَكَ، فَإِنَّ الشُّحَّ بِالنَّفْسِ الاِْنْصَافُ مِنْهَا فِيمَا أَحَبَّتْ أَوْ كَرِهَتْ».
مالكيّت هواى نفس كه امام(عليه السلام) بر آن تأكيد فرموده، آن است كه به هنگام هيجان شهوات، انسان بتواند خود را كنترل كند و به عكس اگر هواى نفس، مالك فكر و عقل و نيروى انسان شود او را به هر پرتگاهى مى كشاند. در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم «احْذَرُوا أَهْوَاءَكُمْ كَمَا تَحْذَرُونَ أَعْدَاءَكُمْ فَلَيْسَ شَيْءٌ أَعْدَى لِلرِّجَالِ مِنِ اتِّبَاعِ أَهْوَائِهِمْ وَ حَصَائِدِ أَلْسِنَتِهِمْ»(2)؛ (از هواى نفس بترسيد همان گونه كه از دشمنان بيم داريد، چرا كه چيزى دشمن تر از پيروى هواى نفس و آنچه «بى حساب» بر زبان انسان جارى مى شود نيست). در حديث ديگرى در غررالحكم از امام اميرالمؤمنين على(عليه السلام) آمده است: «أمْلِكُوا أنْفُسَكُمْ بِدَوامِ جِهادِها»(3)؛ از طريق جهاد مداوم در برابر خواسته هاى نفس، مالك نفس خويش شويد).
بخل به خويشتن در برابر آنچه حرام است مفهومى جز اين ندارد كه انسان همچون بخيل كه حاضر نيست درهم و دينارى از اموال خود را به كسى بدهد در برابر محرمات ايستادگى كند. نتيجه اين كار آن است كه راه انصاف را در همه حال مى پويد؛ خواه در امورى كه مورد علاقه اوست يا امورى كه مورد علاقه او نيست.(4)