آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روايات تعبيرات تكان دهنده اى درباره خشم و غضب وارد شده، پیامبر(ص) می فرمایند: «غضب، آتش سوزانی از سوى شيطان است». همچنین امام علی(ع) می فرماید: «غضب سخت ترين دشمن انسان است». امام صادق(ع) در این باره می فرماید: «خشم و غضب كليد تمام بدى ها است». امام علی(ع) می فرمایند: «از غضب بپرهيز كه آغازش ديوانگى و آخرش پشيمانى است». همچنین می فرمایند: «كسى كه خشم خود را کنترل کند خداوند عيوب او را مستور مى دارد» و ...

در روايات اسلامى تعبيرات عجيب و تكان دهنده اى درباره خشم و غضب وارد شده است، كه از خطرات اين رذيله اخلاقى به خوبى پرده بر مى دارد، دوازده حديث كه از نظر شما عزيزان مى گذرد، گلچينى از آنها است.
1ـ رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حديثى مى فرمایند: «الْغَضَبَ جَمْرَةٌ مِنَ الشَّيْطانِ»(1)؛ (غضب، پاره ای آتش سوزان از سوى شيطان است).
2ـ آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «اَلْغَضَبُ يُفْسِدُ الاْيْمانَ كَما يُفْسِدُ الصَّبْرُ اَلْعَسَلَ»(2)؛ (غضب ايمان را فاسد مى كند همان گونه كه صبر [داروى بسيار تلخى است كه در تلخى ضرب المثل است] عسل را خراب مى كند).
3ـ اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديثى مى فرماید: «اَعْدَى عَدُوٍّ لِلْمَرْءِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ، فَمَنْ مَلَكَهُما عَلَتْ دَرَجَتَهُ وَ بَلَغَ غايَتَهُ»(3)؛ (سخت ترين دشمن انسان غضب و هواى نفس او است، هر كس بتواند اين دو را مهار كند، درجه او بلند مى شود، و به آخرين مرحله كمال مى رسد).
4ـ آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «اَلْغَضَبُ نارٌ مُوْقَدَةٌ، مَنْ كَظَمَهُ اَطْفَأَها، وَ مَنْ اَطْلَقَهُ كانَ اَوَّلُ مُحْتَرِق بِها»(4)؛ (غضب آتش برافروخته اى است كه هر كس آن را فرو برد، آن آتش را خاموش كرده، و هر كس جلو آن را رها كند، نخستين كسى است كه به آن آتش مى سوزد).
5ـ آن امام بزرگوار در عبارتی گويا می فرماید: «لَيْسَ لاِبْليْسَ جُنْدٌ اَشَدُّ مِن النِّساءِ و الْغَضَبِ»(5)؛ (براى شيطان سپاهى قوى تر از زنان [فاسد] و غضب نيست).
6ـ امام صادق(عليه السلام) در يك جمله كوتاه و بسيار پر معنى مى فرمایند: «اَلْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلِّ شَرٍّ»(6)؛ (خشم و غضب كليد تمام بدى ها است).
7ـ امام سجاد(عليه السلام) در يكى از دعاهاى معروف صحيفه سجاديه از مخاطرات غضب به خدا پناه برده و عرضه مى دارد: «اَلّلهُمَّ اِنّى اَعُوْذُ بِكَ مِنْ هَيَجانِ الْحِرْصِ وَ سَوْرَةِ الْغَضَبِ وَ غَلَبَةِ الْحَسَدِ وَ ضَعُفَ الصَّبْرِ وَ قِلَّةَ الْقَناعَةِ»(7)؛ (خداوندا من به تو پناه مى برم از هيجان حرص و شدت غضب و چيره شدن حسد و ضعف شكيبائى و كمى قناعت).
8ـ اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديث ديگرى می فرمایند: «اِيّاكَ وَ الْغَضَبَ فَاَوَّلُهُ جُنُونٌ وَ آخِرُهُ نَدَمٌ»(8)؛ (از غضب بپرهيز كه آغازش ديوانگى و آخرش پشيمانى است).
9ـ آن حضرت در تعبيری گويا، با اشاره به رابطه منفى غضب و عقل، می فرمایند: «عِنْدَ غَلَبَةِ الْغَيْظِ وَ الْغَضَبِ يُخْتَبَرُ حِلْمُ الْحُلُماءِ»(9)؛ (به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده مى شود).
10ـ و نيز در گفتار پر معناى ديگر درباره عواقب دردناك غضب مى فرمايد: «عُقُوبَةُ الْغَضُوبِ وَ الْحَقُودِ وَ الْحَسُودِ تَبْدَءُ بِاَنْفُسِهِمْ»(10)؛ (كيفر افراد خشمگين و كينه توز و حسود، قبل از هر كس دامن خود آنها را مى گيرد).
11ـ امام صادق(عليه السلام) در حدیثی می فرمایند: «مَنْ كَفَّ غَضَبَه سَتَر اللّهُ عَوْرَتَهُ»(11)؛ (كسى كه خشم خود را باز دارد، خداوند عيوب او را مستور مى دارد).
12ـ اين بحث را با حديث ناب ديگرى پايان مى دهيم [هر چند احاديث معصومين(عليهم السلام) در اين زمينه بسيار فراوان و پربار است] امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «اَىُّ شىء اَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ اِنَّ الرَّجُلَ اِذا غَضِبَ يَقْتُلُ النَّفْسَ وَ يَقْذِفُ الْمُحْصَنَةَ»(12)؛ (چه چيز بدتر از غضب است، هنگامى كه انسان خشمگين مى شود، آدم مى كشد و افراد پاك را دشنام مى دهد و متهم مى سازد).
روايات بالا كه گلچينى از روايات فراوانی بود كه در نكوهش غضب وارد شده است، ابعاد فاجعه اى كه غضب و خشم در زندگى انسان مى آفريند به خوبى روشن شد، در حقيقت همان گونه كه در روايات بالا آمد خشم بدترين دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناكترين لشكر شيطان، كليد تمام بدى ها، آغازش جنون و پايانش پشيمانى است.(13)