آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در فرازی از خطبه 105، به شایستگی و نجابت پیامبر اسلام(ص) اشاره کرده و می فرماید: «... در كودكى شايسته ترين مخلوق و در بزرگسالى نجيب ترين و شايسته ترين آنان بود. اخلاقش از همه پاكان، پاكتر و باران جود و سخايش از همه با دوام تر بود». به گواه تاریخ نیز، پیامبر(ص) مظهر بارز صفات پسندیده ای همچون درایت، تواضع، محبت، عفو و گذشت، سخاوت و زهد و ... بود.

امام علي(عليه السلام) در خطبه 105 «نهج البلاغه»، اشاره به نعمت پرفيض ظهور پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) كرده و او را به اوصاف برجسته اش مى ستايد. مى فرمايد: (... در كودكى شايسته ترين مخلوق و در بزرگسالى نجيب ترين و شايسته ترين آنان بود. اخلاقش از همه پاكان، پاكتر و باران جود و سخايش از همه بادوام تر بود)؛ «.... خَيْرَ البَرِيَّةِ طِفْلاً، وَ أَنْجَبَهَا كَهْلاً(1)، وَ أَطْهَرَ الْمُطَهَّرِينَ شِيمَةً(2)، وَ أَجْوَدَ الْمُسْتَمْطَرِينَ دِيمَةً(3)».

در این فراز از خطبه، ابتدا سخن از دوران طفوليّت آن بزرگوار است، كه حتّى در آن زمان از نظر ظاهر و باطن ممتاز بود؛ به گونه اى كه طبق نقل كتاب «مناقب» ابن شهر آشوب، ابن عباس مى گويد: «پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) در آن زمان با كودكان [هم سنّ و سال خود] دوستى و رفاقت داشت. آنها از روى نادانى گاه آلوده به سرقت چيزى مى شدند؛ ولى آن حضرت هرگز دست به سوى اموال مردم دراز نمى كرد؛ آنها از نظر ظاهر گاه آلوده بودند، ولى آن حضرت همواره پاك و تميز بود».(4) باز در همان كتاب آمده است كه: «گاهى براى «عبدالمطّلب» در سايه كعبه فرشى مى گستراندند و هيچكس به احترام او بر آن فرش نمى نشست؛ فرزندانش در اطراف فرش مى نشستند، تا او خارج شود؛ ولى پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله) در همان زمان مى آمد و روى فرش «عبدالمطّلب» مى نشست! عموهايش مى خواستند او را دور كنند؛ «عبدالمطلب» مى گفت: فرزندم را رها كنيد! «فَوَ اللهِ إِنَّ لَهُ لَشَأْناً عَظِيماً»؛ (به خدا سوگند! او مقام والايى دارد)».(5)

و نيز از «ابوطالب» در مورد خُلق و خُوى پيامبر(ص) در زمان طفوليّت و نوجوانى اين دو بيت نقل شده است. مى گويد:
وَ لَقَدْ عَهَدْتُكَ صَادِقاً *** فِى الْقَوْلِ لاَ تَتَزَيَّدُ
مَازِلْتَ تَنْطِقُ بِالصَّوَابِ *** وَ أَنْتَ طِفْلٌ أَمْرَدُ
(من همواره تو را راستگو ديدم كه سخنى به گزاف نمى گويى. تو همواره سخن به صواب مى گفتى؛ در حالى كه هنوز در سنّ نوجوانى بودى).(6)

و از عجايب اينكه در حالات شيرخوارگى پيامبر(صلى الله عليه و آله) نوشته اند: «هنگامى كه او را به دايه اش «حليمه» سپردند، او تنها از پستان راست وى شير مى نوشيد و اصلاً تمايلى به پستان چپ نشان نمى داد! گويى مى خواست عدالت را رعايت كند و سهم فرزند «حليمه» را نيز در نظر بگيرد».(7)

و در ادامه، حضرت علي(علیه السلام) اشاره به نجابت و كرامت پيامبر(صلى الله عليه و آله) در بزرگسالى مى كند؛ چيزى كه بر كسى پوشيده نيست و تاريخ شاهد صدق آن است. تواضع، محبّت، هوش و درايت آن حضرت، عفو و گذشت او زبانزد خاصّ و عامّ بود؛ هر چه داشت بى دريغ در اختيار نيازمندان قرار مى داد و باران جود و بخشش او، پردوام بود. او از همه سخاوتمندتر بود، به گونه اى كه هرگز درهم و دينارى نزد او باقى نمى ماند و اگر چيزى اضافه مى آورد و به نيازمندى برخورد نمى كرد كه به او ببخشد، آرام نمى گرفت و در منزل نمى آسود، تا آن را به نيازمندى برساند.

او افراد با فضيلت را گرامى مى داشت و در صله رحم كوشا بود. عذر خطاكاران را مى پذيرفت و در لباس و غذا بر غلامان پيشى نمى گرفت.(8)