آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

حسن خلق به معني گشاده رويى و زبان نرم، يکي از فضايل اخلاقى است كه در پيشبرد روابط اجتماعى بسيار مؤثر است. روايات بسيار در اين زمينه، نشان از اهمّيت اين موضوع در سرنوشت فرد و جامعه دارد. امام على(ع) مي فرمايند: «سرلوحه نامه عمل انسان با ايمان حسن خلق او است». از سویی بسیاری از موفقيت های پيامبر(ص) مرهون همين فضيلت بوده و فقدان آن، علت شكست بسيارى از رهبران جامعه مي باشد. برخي روايات حسن خلق را هم سنگ تقوا قرار داده و از آن به عنوان يكى از دو عامل اصلى ورود به بهشت نام می برند.

حسن خلق به معنى خاص، به معنی گشاده رويى، چهره شاد و زبان نرم و ملايم انسان، درهنگام روبرو شدن با دیگران است، و به معنی خوش رویی در برخورد در هر جا و با هر كس می باشد، لب هايى پر از تبسّم، و كلماتى پر از محبت و لطف، يكى از فضايل اخلاقى است كه در روابط اجتماعى فوق العاده مؤثر است. به عكس، كج خلقى، ترش روئى، سخنان خشن و خشك و فاقد محبت و لطف، از رذايل اخلاقى است كه در اعماق جان انسان ريشه دارد، که باعث نفرت عموم مردم و پراكندگى از اطراف انسان و گسستن پيوندهاى اجتماعى خواهد شد.
در آيات، روايات و سيره پيشوايان، مطالب فراوانى در زمينه آن فضيلت و اين رذيله، ديده مى شود، كه حاكى از اهمّيت فوق العاده آن در سرنوشت فرد و جامعه است. قسمت مهمى از موفقيت پيامبر(صلى الله عليه وآله) در پيش برد اهداف خود، و همچنين ساير معصومين (عليهم السلام) و بزرگان علما و پيشوايان، مرهون همين فضيلت اخلاقی بوده، در مقابل فقدان اين فضيلت، يكى از عوامل مهم شكست بسيارى از رهبران و مديران جامعه می باشد. تاريخ انبياء، اولياء و معصومين(عليهم السلام) و به طور كلّى تاريخ رهبران جهان، شاهد زنده ای در این موضوع می باشد. روايات فراوانى در منابع اسلامى در زمينه خوش خلقى و برخورد خوب با همه مردم، وجود دارد كه به حدّ تواتر مى رسد، تعبيراتى كه در اين روايات برای اين فضيلت اخلاقى به کار رفته، در فضائل دیگر وجود ندارد، اين تعبيرات نشانه نهايت اهتمام اسلام به اين فضیلت اخلاقى است که در ادامه گلچینی از آنها ذکر می شود.
1ـ پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديثى مى فرمایند: «اَلاِسْلامُ حُسْنُ الْخُلْقِ»(1)؛ (اسلام همان خوش رويى است). اين تعبير عصاره همه تعليمات اسلام را حسن خلق می داند.
2ـ امام على(عليه السلام) در حديثى می فرمایند: «عنوانُ صحيفةُ المؤمن حسنُ خُلقه»(2)؛ (سرلوحه نامه عمل انسان با ايمان حسن خلق او است). حسن خلق، بهترين و مهمترين عنوانی است که در سرلوحه نامه اعمال قرار مى گيرد، موضوعی که قدر جامع همه اعمال نيك است و قبل از هر چيز نظرها را به خود متوجّه مى سازد.
3ـ رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حديث ديگرى می فرمایند: «اَكْثَرُ ما تَلِجُ بِهِ اُمَّتى الْجَنَّةَ اَلتَّقوى وَ حُسْنُ الْخُلْقِ»(3)؛ (بيش ترين چيزى كه امت من به سبب آن وارد بهشت مى شوند تقوا و حسن خلق است). در اين حديث حسن خلق همسنگ و هم طراز تقوا قرار داده شده و به عنوان يكى از دو عامل اصلى ورود در بهشت معرفى می شود.
4ـ اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديث ديگرى مى فرمايند: «اَكْمَلُكُمْ اِيْماناً اَحْسَنُكُمْ خُلْقاً»(4)؛ (كسى كه ايمانش از همه كاملتر باشد، حسن خلقش از همه بيشتر است).(5)