آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بر اساس روايات اسلامی شرکت در جلسه «غيبت» از گناهان بزرگ محسوب می شود؛ زيرا تمام مفسده های غيبت، از همکاري غيبت کننده و شنونده آن پديد مي آيد. امام علی(ع) می فرماید: «شنونده غیبت یکی از غیبت کنندگان است». پيامبر(ص) نیز مي فرمايند: «كسى كه غيبت برادر مسلمانش نزد او شود، و توانايى بر يارى او داشته باشد و ياريش نكند، خداوند او را در دنيا و آخرت خوار مى كند».

همان گونه كه «غيبت» کردن، در ردیف گناهان کبیره قرار دارد، شركت در مجلس غيبت و گوش دادن به سخنان غيبت كننده نيز از گناهان بزرگ محسوب مى شود، چرا كه تمام مفاسد غيبت مربوط به همكارى غيبت كننده و مستمع می باشد، اگر حاضرین در جلسه غیبت به سخنان غيبت کننده گوش ندهند، علاوه بر اين كه گامى در طريق نهى از منكر برداشته و مانع تحقق غيبت و افشای عيوب دیگران مى شوند، در نتیجه نه هتك حرمت و نه آبروى انسانى ریخته مى شود، و نه مفاسد ديگر اجتماعى به بار مى آيد.

از این رو در روايات اسلامى مستمع غيبت همكار غيبت كننده يا به تعبير روايت يكى از دو غيبت كننده محسوب شده است. رسول خدا(صلى الله عليه وآله) در حدیثی می فرمایند: «اَلْمُسْتَمِعُ اَحَدُ الْمُغْتابِيْنَ»(1)؛ همچنین امام على(عليه السلام) می فرمایند: «اَلسّامِعُ لِلْغَيْبَةِ اَحَدُ الْمُغْتابِينَ».(2) اميرمؤمنان على(عليه السلام) در حديث ديگرى می فرمایند: هنگامى كه مشاهده كردند شخصی نزد فرزندش امام حسن(عليه السلام) غيبت مى كند، فرمودند: «يا بُنَىَّ نَزِّهْ سَمْعَكَ عَنْ مِثْلِ هذا فَاِنَّهُ نَظَرَ اِلى اَخْبَثِ ما فى وِعائِهِ فَاَفْرَغَهُ فى وِعائِكَ»(3)؛ (فرزندم! گوش خود را از اين گونه سخنان پاك دار، چرا كه او [غيبت كننده] كثيف ترين چيزى را كه در ظرف خود داشت انتخاب كرد و در ظرف تو ريخت).
حتّى در روايات آمده است كه شنونده غيبت بايد به دفاع از برادران مسلمانش برخيزد، و از طريق حمل به صحّت، مدافع او باشد. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديثى می فرمایند: «مَنْ اُغْتِيْبَ عِنْدَهُ اَخُوُهُ الْمُسْلِمُ فَاسْتَطاعَ نَصْرَهُ فَلَمْ يَنْصُرْهُ خَذَلَهُ اللّهُ فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ»(4)؛ (كسى كه غيبت برادر مسلمانش نزد او شود، و توانايى بر يارى او داشته باشد و ياريش نكند، خداوند او را در دنيا و آخرت مخذول مى كند). آن حضرت در حديث ديگرى می فرمایند: «اذا وُقِّعَ فى رَجُل وَ اَنْتَ فى مَلأ فَكُنْ لِلرَّجُلِ ناصِراً وَ وَ لِلْقَومِ زاجِراً وَ قُمْ عَنْهُمْ»(5)؛ (هنگامى كه عيب جويى و غيبت كسى را در ميان جمع مى كنند و تو در آنجا حضور دارى، او را يارى كن و حاضران را نهى از منكر، و از آن مجلس [گناه] برخيز).
هم چنین آن حضرت می فرمایند: «اَلسّاكتُ شريكُ المُغْتاب»(6)؛ (سكوت كننده شريك غيبت كننده است). پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در حديث ديگرى فرمودند: «اَلا وَمَنْ تَطَوَّلَ عَلى اَخِيْهِ فى غَيْبَة سَمِعَها فِيهِ فى مَجْلِس فَرَدَّها عَنْهُ رَدَّ اللّهُ عَنْهُ اَلْفَ باب مِنَ الشَّرِ فِى الدُّنيا وَ الاْخِرَةِ، فَاِنْ هُوَ لَمْ يَرُدَّها وَ هُوَ قادِرٌ عَلى رَدِّها كانَ عَلَيْهِ كَوِزْرِ مَنْ اِغْتابَهُ سَبْعينَ مَرَّةً»(7)؛ (كسى كه بر برادر مسلمانش منّت بگذارد و در برابر غيبتى كه از او در مجلسى شنيده دفاع كند، خداوند هزار در از شرّ و بدى را در دنيا و آخرت از او باز مى گرداند، و اگر دفاع نكند در حالى كه قادر بر دفاع است هفتاد برابر گناه غيبت كننده بر او خواهد بود). ممكن است اين روايت ناظر به مواردى باشد كه شخص مستمع انسان صاحب نفوذ و با شخصيتى است بر خلاف غيبت كننده، روشن است سكوت چنين شخصى در برابر هتك حرمت انسان مسلمان، آثار زيانبار تری از كلام غيبت كننده دارد.(8)