آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

درباره روز ولادت امام زمان(عج)، در منابع تاریخی اختلاف چندانی وجود ندارد؛ زیرا اکثر مورّخان و اشخاص صاحب نظر، روز پانزده شعبان را روز تولد آن بزرگوار دانسته اند؛ اما در سال تولد وی، اختلاف نظرهایی وجود دارد كه ناشی از مخفی نگاه داشتن تولد حضرت است. قول اكثر كه شيخ «مفيد» و «كلينی» قائل به آن هستند، سال 255 هجري است. از سویی روایتی از حکیمه، عمّه امام حسن عسکری(ع) نیز شاهدي بر اين قول است. بر طبق اين نظر، آن بزرگوار در زمان رحلت پدر گراميشان پنج ساله بوده اند.

دوازدهمین حجّت خداوند، حضرت صاحب الامر، امام زمان(عجل اللّه تعالی فرجه الشریف) است که بنا به برخی از روایات، در قرآن کریم با عنوان «بَقِيَّتُ اللَّهِ»(1) به آن امام هُمام اشاره شده است. درباره روز ولادت آن حضرت، در منابع تاریخی اختلاف چندانی به چشم نمی‌ خورد؛ زیرا از نظر اکثریت قریب به اتفاق مورّخان و اشخاص صاحب نظر، روز پانزده شعبان به عنوان تولد آن بزرگوار پذیرفته شده است. اما در سال تولد وی اختلاف نظرهایی وجود دارد. بدیهی است که این اختلاف به دلیل مخفی نگاه داشتن تولد آن حضرت به وجود آمده است.

شیخ «مفید» سال تولد آن حضرت را 255 هجری ذکر کرده است. بنابراین، آن بزرگوار در زمان رحلت پدر هنوز بیش از پنج سال از عمر پربرکتش را پشت سر نگذاشته بود.(2) ثقة الاسلام «کلینی» نیز همان سال 255 را سال تولّد آن حضرت دانسته است.(3) روایتی از «حکیمه»، عمّه امام حسن عسکری(علیه السّلام) نیز حاکی از تولّد امام(عليه السلام) در همان سال می‌ باشد.(4) در میان پاره‌ ای از فِرَق -که اشعری از آنها یاد می‌ کند- کسانی بوده‌ اند که تولد آن حضرت را، حتی پس از هشت ماه پس از رحلت امام عسکری(عليه السلام) دانسته‌ اند.(5) این نظر، افزون بر آن که با بسیاری از روایات منافات دارد، همچنین با عقیده شیعه مبنی بر این که «زمین هرگز از حجّت خدا خالی نمی‌ ماند» توافق ندارد.

قول دیگر، حاکی از آن است که آن حضرت در سال 258 چشم به جهان گشوده است.(6) در «اثبات الوصیه» سن آن بزرگوار، در آغاز غیبت صغری چهار سال و هفت ماه دانسته شده که بنابر آن، تولد امام(عليه السلام) در سال 256 می‌ باشد.(7) در نقلی دیگر تاریخ تولد امام زمان(علیه السّلام) سال 257 دانسته شده است.(8)

با این همه، روشن است که سال 255 که مبتنی بر حدیثی مستند از «حکیمه» (دختر امام جواد(علیه السّلام)) است، مورد تأیید بیشتر مورّخان می‌ باشد. این روایت گزارش نسبتاً دقیقی درباره تولد امام(عليه السلام) از قول «حکیمه»، عمّه امام عسکری(علیه السّلام) ارائه می‌ دهد. «حکیمه» خاتون می‌ گوید: امام عسکری(علیه السّلام) با پیکی از من خواست که امشب هنگام افطار پیش ما بیا تا خدا تو را به دیدار حجّت خود و خلیفه پس از من شاد کند. آن شب را به خانه امام عسکری(علیه السّلام) رفتم و در آنجا ماندم تا آن فرزند متولد شد.(9)

همچنین «حکیمه» خاتون در روایت دیگری می‌ گوید: فردای آن روز باز به خانه برادرزاده‌ ام آمدم؛ اما آن کودک را ندیدم؛ وقتی سراغ او را از برادرزاده‌ ام گرفتم فرمود: او را به همان کسی سپردیم که مادر موسی فرزندش را به او سپرد. هفت روز بعد به دستور امام(عليه السلام) به خانه او رفتم و برادرزاده‌ ام در حالی که فرزند خود را در آغوش گرفته بود خطاب به وی فرمود: پسرم! سخن بگو و آن کودک لب به سخن گشود؛ سپس این آیه را تلاوت فرمود: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا ...».(10)

دکتر «جاسم حسین» با اشاره به برخی اشارات موجود در روایات مربوط به تولد حضرت بقیة اللّه(عجل الله تعالی فرجه الشريف) چنین استنباط کرده که آن حضرت پس از تولد، به منظور مخفی ماندن از چشم دشمنان به مدینه برده شده است.(11)،(12)