آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) درباره اركان دعوت پيامبر اسلام(ص) می فرماید: «هنگامى پيامبر(ص) را فرستاد كه نشانه هاى هدايت كهنه و فرسوده، و جادّه هاى دين محو شده بود، او حق را آشكار ساخت و براى مردم دلسوزى و خيرخواهى كرد و به سوى كمال هدايت نمود، و به عدل و داد امر فرمود، رحمت و سلام خدا بر او و خاندانش باد». پیامبر(ص) در چنين محيط پر از ظلمت و كفر قيام نمود و چهار برنامه را اجرا فرمود: حقّ را در معارف دينى آشكارا بيان كرد، با اندرزها و نصايح خود آنها را به ترك گناه و فساد فرا خواند، و آنها را به آنچه مايه تكامل انسان بود هدايت كرد و به عدل و داد و ميانه روى دعوت نمود.

امام علي(عليه السلام) در بخشي از خطبه 195 «نهج البلاغه» بعد از شهادت به يكتايى پروردگار، به سراغ شهادت به نبوّت با ذكر صفات برجسته اى از پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) و اشاراتى به اهداف نبوّت مى پردازد و مى فرمايد: (و گواهى مى دهم كه محمّد بنده و فرستاده اوست، هنگامى او را فرستاد كه نشانه هاى هدايت كهنه و فرسوده، و جادّه هاى دين محو شده بود، او حق را آشكار ساخت و براى مردم دلسوزى و خيرخواهى كرد و به سوى كمال هدايت نمود، و به عدل و داد امر فرمود، رحمت و سلام خدا بر او و خاندانش باد)؛ «وَ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، أَرْسَلَهُ وَ أَعْلَامُ الْهُدَى دَارِسَةٌ(1)، وَ مَنَاهِجُ الدِّينِ طَامِسَةٌ(2)، فَصَدَعَ(3) بِالْحَقِّ؛ وَ نَصَحَ لِلْخَلْقِ، وَ هَدَى إِلَى الرُّشْدِ، وَ أَمَرَ بِالْقَصْدِ(صلى الله عليه وآله)».

عبارت «أَعْلَامُ الْهُدَى» به معناى نشانه هايى است كه در مسير راه مسافران قرار مى دهند تا جاده را گم نكنند (مانند علائم راهنمايىِ امروز كه بر سر راه ها مى گذراند تا هر كس مقصد خويش را بشناسد و پيش گيرد) و در اينجا اشاره به تعليمات آنها و پيشوايان دين و آموزه هاى كتب آسمانى است.
عبارت «وَ مَنَاهِجُ الدِّينِ طَامِسَةٌ»؛ اشاره به قوانين آسمانى است كه در عصر جاهليّت به فراموشى سپرده شده بود. آرى در چنين شرايط و چنين محيطى كه ظلمت كفر، همه جا را فرا گرفته بود، پيغمبر اسلام(صلى الله عليه وآله) قيام كرد و چهار برنامه را اجرا فرمود: نخست حق را در معارف دينى آشكارا بيان كرد. سپس به خيرخواهى مردم برخاست و با اندرزها و نصايح خود آنها را به ترك گناه و فساد و زشتى ها و نامردى ها فرا خواند و در مرحله سوم آنها را به آنچه مايه تكامل انسان بود هدايت كرد و در چهارمين مرحله، دعوت به عدل و داد و ميانه روى و اعتدال در همه چيز فرمود (درود و سلام پروردگار بر او و آلش باد).
امام(عليه السلام) در اين عبارات كوتاه، هم ترسيم واضحى از وضع عصر جاهليّت نموده و هم اركان دعوت پيغمبر اسلام(صلى الله عليه وآله) را بيان كرده است.(4)