آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علي(ع) دراین باره می فرماید: «قرآن را با تدبّر تلاوت کرده و به وسيله آن، جان خويش را محزون می سازند». از این رو، آنان قرآن را به صورت ترتيل خوانده و خود را مخاطب قرآن دانسته، به گونه ای که: «هنگامى كه به آيات تشويق و پاداش هاى الهى می رسند، گويى آن بشارت را با چشم مى بينند، و نيز هنگامى كه به آيه بیم و انذار مى رسند، گويى فريادها و زبانه هاى آتش را با گوش می شنوند». در واقع ايمان آنها به مرحله شهود رسيده و حقايق جهان آخرت را با همه وجودشان لمس مى كنند.

امام علي(علیه السلام) در بخشي از خطبه 193 «نهج البلاغه» درباره «تلاوت كردن قرآن» از سوي «متّقین» می فرماید: (آيات قرآن را شمرده و با تدبّر تلاوت مى كنند. به وسيله آن، جان خويش را محزون مى سازند و داروى درد خود را از آن مى طلبند)؛ «تَالِينَ لاِجْزَاءِ الْقُرْآنِ يُرَتِّلُونَهَا تَرْتِيلاً، يُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ وَ يَسْتَثِيرُونَ(1)بِهِ دَوَاءَ دَائِهِمْ».
امام(عليه السلام) روش قرآن خواندن پرهيزكاران را در عبارت كوتاه و پرمعنايى بيان كرده است؛ پرهيزكاران اوّلا قرآن را به صورت «ترتيل» مى خوانند و معناى «ترتيل» شمرده خواندن و تأمل در مفاهيم آيات است. افزون بر اين مى فرمايد: آنها خود را كاملا مخاطب قرآن مى دانند، از بشارات قرآن، شاد و از انذارهاى قرآن در اندوه فرو مى روند و داروى همه دردهاى اخلاقى و معنوى خود را در جاى جاى آيات قرآن جستجو مى كنند كه هم طبيب است و هم داروساز. سپس در تشريح اين معنا مى فرمايد: (هنگامى كه به آيه اى مى رسند كه در آن تشويق است [تشويق به پاداش هاى بزرگ الهى در برابر ايمان و عمل صالح] با اشتياق فراوان بر آن تكيه مى كنند و چشم جانشان با علاقه بسيار در آن خيره مى شود، گويى آن بشارت را در برابر چشم خود مى بينند)؛ «فَإِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَشْوِيقٌ رَكَنُوا إِلَيْهَا طَمَعاً، وَ تَطَلَّعَتْ(2)نُفُوسُهُمْ إِلَيْهَا شَوْقاً، وَ ظَنُّوا أَنَّها نُصْبَ أَعْيُنِهِمْ».
آرى! آنها قرآن را سرسرى نمى خوانند و همان گونه كه در بالا گفته شد خود را مخاطب واقعى آن مى دانند؛ بشارت هاى الهى آتش شوق را در دل هاى آنها شعله ور مى سازد و آنچه را در آخرت است در اين دنيا با چشم دل مى بينند و همين امر انگيزه آنها در برنامه «سير الى الله» است.
حضرت در ادامه مي فرمايد: (و نيز هنگامى كه به آيه اى مى رسند كه بيم و انذار در آن است [انذار در برابر گناهان] گوش هاى دل خويش را براى شنيدن آن باز مى كنند، گويى فريادها و ناله هاى زبانه هاى آتش دوزخ در درون گوششان طنين انداز است)؛ «وَ إِذَا مَرُّوا بِآيَةٍ فِيهَا تَخْوِيفٌ أَصْغَوْا إِلَيْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ، وَ ظَنُّوا أَنَّ زَفِيرَ(3)جَهَنَّمَ وَ شَهِيقَهَا فِي أُصُولِ آذَانِهِمْ». آرى ايمان آنها به مرحله شهود رسيده و حقايق عالَم غيب و جهان آخرت را با چشم مى بينند و با همه وجودشان لمس مى كنند و هر گاه خواندن آيات قرآن بدين گونه باشد بهترين وسيله تربيت انسان هاست.
در يكى از سخنان مولی(عليه السلام) آمده است: «أَلَا لَا خَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَدَبُّرٌ، أَلَا لَا خَيْرَ فِي عِبادَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَفَقُّهٌ»(4)؛ (آگاه باشيد تلاوتى كه در آن تدبّر نيست منشأ خير و بركتى نيست و عبادتى كه در آن فهم و آگاهى نباشد، خيرى ندارد). در حديث ديگرى از امام سجاد(عليه السلام) آمده است: «آياتُ الْقُرْآنِ خَزائِنُ فَكُلَّما فُتِحَتْ خَزِينَةٌ يَنْبَغِي لَكَ اَنْ تَنْظُرَ مَا فِيهَا»(5)؛ (آيات قرآن گنجينه هاى الهى است هر گاه گنجينه اى گشوده شود، سزاوار است با دقّت در آن نظر افكنى [و از گوهرهاى گران بهايش بهره گيرى]).(6)