آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در روايات آمده که هر قدر انجام طاعات و اعمال خير از نظر جسمانى يا روحى سنگين تر باشد فضيلت و ثواب آن نيز بيشتر است؛ زيرا نيروى بيشترى از نظر جسم و روح براى انجام آن لازم است و مى دانيم پاداش اعمال به اندازه نيروهايى است كه براى انجام آن به كار گرفته مى شود. اين نيرو هميشه جنبه جسمانى ندارد و در بسيارى از اوقات جنبه روحى دارد؛ مثلا «اخلاص نيّت» به گونه اى كه كمترين شائبه غير خدا در آن نباشد كار آسانى نيست يا تواضع و خضوع در آنجا كه با روح سركش آدمى نمى سازد كار بسيار سختى است.

در روايات اسلامى حدیثی تحت عنوان «أفْضَلُ الاْعْمالِ أحْمَزُها»(1)؛ ديده مى شود؛ اين حديث كه از پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله) نقل شده است نشان مى دهد طاعات و اعمال خير هر قدر انجام آن از نظر جسمانى يا روحى سنگين تر باشد فضيلت و ثواب آن بيشتر است.
«اَحْمَزَ» از ريشه «حَمْز» در لغت به معناى گزندگى و تندى و تيزى و سختى و سوزندگى چيزى است و اين تعبير نشان مى دهد كه اعمال پر زحمت و گزنده و سخت در پيشگاه خدا ارزش بيشترى دارد. دليل آن هم روشن است، زيرا نيروى بيشترى از نظر جسم و روح براى انجام آن لازم است و مى دانيم پاداش اعمال به اندازه نيروهايى است كه براى انجام آن به كار گرفته مى شود.
اين نيرو هميشه جنبه جسمانى ندارد (مانند پاى پياده به زيارت خانه خدا رفتن در شرايطى كه دليل بر عظمت اين برنامه مى شود) در بسيارى از اوقات جنبه روحى دارد؛ مثلا «اخلاص نيّت» به گونه اى كه كمترين شائبه غير خدا در آن نباشد كار آسانى نيست يا تواضع و خضوع در آنجا كه با روح سركش آدمى نمى سازد كار بسيار سختى است و همين امر سبب شد كه ابليس آن را تحمّل نكند و رشته بندگى خدا را براى هميشه بگسلد.
هر كدام از اين سختى ها از يك سو سبب پاداش عظيم الهى مى گردد و از سوى ديگر نفوس انسانى را تربيت و تقويت مى كند و اينكه رياضت ها سبب صفاى نفس و قوّت و قدرت آن است از همين جا سرچشمه مى گيرد.
مبارزه با كبر و تعصّب كه موضوع اصلى اين خطبه است از روشن ترين مصاديق «أفْضَلُ الاْعْمالِ أحْمَزُها» است و نيز زيارت خانه خدا در آن سرزمين خشك و سوزان؛ با برنامه هايى خاص بر نفس آدمى شاقّ و سنگين است؛ از ترك احرام گرفته تا سعى صفا و مروه و طواف خانه خدا و وقوف در بيابان عرفات و مشعر و منا و حلق رأس، مصداق روشن ديگرى از آن است.(2)