پاسخ اجمالی:
شکی نیست که همه انسان ها در معرض امتحان الهی قرار دارند و صبر و بردباری، توجّه به گذرا بودن حوادث دنیا، استمداد از نیروی ایمان و الطاف الهی، عبرت از تاریخ و اقدامات گذشتگان و توجّه به آگاهی خداوند از همه آزمایشات و بلایا، از جمله راه های موفقیت در این امتحانات می باشد.
پاسخ تفصیلی:
از آنجا كه نظام حيات در جهان هستى نظام تكامل و پرورش است و تمامى موجودات زنده مسير تكامل را مى پيمايند، همه مردم از انبياء گرفته تا افراد عادی ـ طبق اين قانون عمومى ـ مى بايست آزمايش شوند و استعداد نهفته خود را برای رسیدن به تکامل شكوفا سازند؛ امّا بندگان در برابر این امتحانات سرنوشت ساز به دو گروه تقسيم مى شوند: گروهى از عهده امتحانات بر آمده و گروهى مردود مى گردند. برای اینکه بتوانیم از عهده امتحانات الهی برآییم، لازم است با نکاتی آشنا شویم:
1- صبر و پایداری
خداوند در آیه 155 سوره بقره می فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِين»؛ (قطعا همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، زيان مالى و جانى، و كمبود ميوه ها آزمايش مى كنيم و بشارت ده به استقامت كنندگان!)
با توجه به این آیه کریمه، نخستين و مهمترين گام براى پيروزى همان است كه در جمله كوتاه و پر معنى «وَ بَشِّرِ الصَّابِرِين» آمده است، اين جمله با صراحت مى گويد: رمز پيروزى در اين راه، صبر و پايدارى است و به همين دليل بشارت پيروزى را تنها به صابران و افراد با استقامت مى دهد.
2- توجه به گذرا بودن حوادث دنیا
توجّه به گذرا بودن حوادث اين جهان، عامل ديگرى براى پيروزى محسوب مى شود. خداوند در آیه 156 سوره بقره می فرماید: «الَّذينَ إِذا أَصابَتْهُمْ مُصيبَةٌ قالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُون»؛ (آنها كه هر گاه مصيبتى به ايشان مى رسد، مى گويند: ما از آنِ خدائيم و به سوى او بازمى گرديم!).
اصولا اين جمله «إِنَّا لِلَّه وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» كه از آن به عنوان «كلمه استرجاع» ياد مى شود، عصاره اى است از عالي ترين درس هاى توحيد و روشن ترین نشانه انقطاع الى الله است و تكيه بر ذات پاك او در همه چيز و در هر زمان و اگر مى بينيم بزرگان اسلام به هنگام بروز مصائب سخت اين جمله را با الهام گرفتن از قرآن مجيد تكرار مى كردند، براى اين بوده است كه شدّت مصيبت آنها را تكان ندهد و در پرتو ايمان به مالكيت خداوند و بازگشت همه موجودات به سوى او، اين حوادث را درون خود هضم كنند. تأسّی به این آیه و القای گذرا بودن این جهان به خود و اینکه این جهان گذرگاهى بیش نیست و در نتیجه دوری از یاس و ناامیدی رمز دیگری برای موفقیت در آزمون های الهی است.
اميرمؤمنان على(علیه السلام) در تفسير اين جمله مى فرمايد: «إِنَّ قَوْلَنَا إِنَّا لِلَّهِ إِقْرَارٌ عَلَى أَنْفُسِنَا بِالْمُلْكِ وَ قَوْلَنَا وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ إِقْرَارٌ عَلَى أَنْفُسِنَا بِالْهُلْكِ»(1)؛ (اينكه ما مى گویيم «إِنَّا لِلَّهِ» اعتراف به اين حقيقت است كه ما مملوك اویيم و اينكه مى گویيم: «وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ» اقرار به اين است كه ما از اين جهان خواهيم رفت و جايگاه ما جاى دگر است).
3- استمداد از نیروی ایمان و الطاف الهی
استمداد از نيروى ايمان، عامل مهم ديگرى برای موفقیت در امتحانات الهی است. كسانى هستند كه هر وقت دستخوش حوادث مى گردند، اعتدال خود را از دست داده، گرفتار اضطراب مى شوند؛ امّا دوستان خدا چون برنامه و هدف روشنى دارند بدون حيرت و سرگردانى، مطمئن و آرام به راه خود ادامه مى دهند، خدا نيز روشن بينى بيشترى به آنها مى دهد كه در انتخاب راه صحيح دچار اشتباه نشوند. لذا انسان در امتحانات و مواجهه با سختی ها همواره باید به خداوند تکیه کند و از او بخواهد در میان سرگردانی و حیرت، راه مطمئن و صحیح را به او بنمایاند و اگر تصمیم گرفت که در مسیر خدا گام نهد، مطمئن باشد که یاری و الطاف خدا شامل حالش خواهد شد؛ چنان كه در آیه 69 سوره عنکبوت به این موضوع تصریح شده که: «وَ الَّذِينَ جاهَدُوا فِينا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنا»؛ (كسانى كه در راه ما به جهاد برخيزند ما آنها را به راه هاى خود هدايت مى كنيم).
4- عبرت از تاریخ و اقدامات گذشتگان
یکی از چیزهایی که موفقیت در امتحانات خداوند را در پی دارد، عبرت از سرگذشت کسانی است که امتحان و آزمایش شده اند و راه نادرست را برگزیده اند و اکنون آن روش و مسلک برای دیگران آیینه عبرت است تا به آن راه نروند وگرنه دچار همان گرفتاری و نتایج شوم خواهند شد. خداوند در قرآن نیز در آیات متعددی از امت ها و ملت های گذشته یاد می کند و آن ها را مایه عبرت می داند، به عنوان مثال در آیه 69 سوره نمل خطاب به پیامبرش می فرماید: «قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمين»؛ (بگو: در روى زمين سير كنيد و ببينيد عاقبت كار مجرمان به كجا رسيد!).قرآن مجيد مردم را به سير در زمین و مشاهده آثار گذشتگان، سرزمينهاى ويران شده اقوامى كه به عذاب گرفتار شده اند، كاخهاى در هم شكسته شاهان، قبرهاى در هم ريخته و استخوانهاى پوسيده مستكبران و اموال و ثروتهاى بى صاحب مانده ثروتمندان مغرور، دعوت می کند، چراکه كه مطالعه اين آثار كه تاريخ زنده و گويا و ملموس پيشينيان است دلها را بيدار و چشمها را بينا مى كند. علاوه بر این توجه به تاريخ پيشينيان و بررسى موضع آنان در برابر آزمايش هاى الهى براى آماده ساختن روح انسان نسبت به امتحانات پروردگار بسيار مؤثر است. اصولا اگر انسان در مسائلى كه براى او پيش مى آيد احساس تنهايى كند از نيروى مقاومتش كاسته خواهد شد، اما توجه به اين حقيقت كه اين مشكلات طاقت فرسا و آزمايش هاى سخت الهى براى همه اقوام و ملتها در طول تاريخ وجود داشته سبب افزايش نيروى پايدارى انسان مى گردد به همين دليل قرآن مجيد كرارا براى دلدارى پيامبر(صلی الله علیه و آله) و تقويت روحيه او و مؤمنان اشاره به تاريخ گذشتگان و حوادث دردناك زندگى آنها مى كند؛ مثلا در آیه 34 سوره انعام مى گويد: «وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلى ما كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتاهُمْ نَصْرُنا»؛ (اگر تو را تكذيب كنند تعجب نيست، پيامبران پيشين را نيز تكذيب كردند آنها در برابر تكذيب مخالفان پايدارى و شكيبايى به خرج دادند، و آزار شدند تا سرانجام نصرت و يارى ما به سراغشان آمد).
5- توجّه به آگاهی خداوند از همه آزمایشات و بلایا
توجّه به اين حقيقت كه همه اين حوادث در پيشگاه خداوند رخ مى دهد و او از همه چيز آگاه است عامل ديگرى براى پايدارى است.
كسانى كه در يك مسابقه مشكل و طاقت فرسا شركت دارند همين كه احساس مى كنند جمعى از دوستانشان در اطراف ميدان مسابقه آنها را مى بينند تحمّل مشكلات براى آنها آسان مى شود و با شوق و عشق بيشترى به نبرد با حوادث بر مى خيزند.
جايى كه وجود چند نفر تماشاچى چنين اثرى در روح انسان بگذارد توجه به اين حقيقت كه خداوند مجاهدت هاى ما را در صحنه هاى آزمايش مى بيند، چه عشق و شورى به ادامه اين جهاد در ما ايجاد خواهد كرد.
قرآن مى گويد: به هنگامى كه نوح(علیه السلام) تحت شديدترين فشارها از سوى قومش مامور به ساختن كشتى شد خداوند به او دستور داد: «وَ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنا»(2)؛ (در برابر ما اقدام به ساختن كشتى كن).
عبارت «بِأَعْيُنِنا»، چنان قوت قلبى به نوح(علیه السلام) بخشيد كه فشار و استهزاى دشمنان، كمترين خللى در اراده نيرومند او ايجاد نكرد.(3)
از سالار شهيدان و مجاهدان راه خدا امام حسين(علیه السلام) همين معنى نقل شده كه در صحنه كربلا به هنگامى كه بعضى از عزيزانش با فجيع ترين حالت به شهادت رسیدند، فرمود: «هَوَّنَ عَلَيَّ مَا نَزَلَ بِي أَنَّهُ بِعَيْنِ اللَّه»(4)؛ (همين كه مى دانم اين امور در برابر ديدگان علم پروردگار انجام مى گيرد تحمّل آن بر من آسان است).
تا کنون هیچ نظری برای این مطلب درج نشده است.