آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در فلسفه به اثبات رسيده كه نتيجه، علت فاعليت فاعل است و از آنجا که افعال الهی داراى هدف است، اگر در عالم خلقت، انسانى نباشد خلقت حيوان و … لغو خواهد بود. انسانها نیز اگر چه در ظاهر مشترکند؛ ولى در واقع با يكديگر اختلاف دارند. لذا می توان گفت: نوع انسان به مانند درختى است كه ميوه آن، وجود انسان كامل است و او كسى غير از حجت معصوم خدا بر روى زمين نيست. در نتیجه انسان كامل از آن جهت كه علت غايى وجود انسان و ... است، وجودش هميشه ضرورى است و اگر نباشد وجود سایر مخلوقات بیهوده خواهد بود.

يكي از برهان هايي كه بر وجود امام زمان(عجل الله تعالی فرجه) دلالت دارد «برهان علت غائی» است. در علم كلام در مبحث افعال الهى به اين نكته اشاره شده كه افعال خداوند داراى هدف و غرض است، ولى هدف و غرض الهى همانند هدف انسان نيست؛ زيرا غايت افعال خداوند، رسيدن به كمال نيست. خداوند، كامل مطلق است و نقص ندارد تا بخواهد از طريق فعل خود آن را برطرف سازد؛ بلكه غايت افعال الهى به مخلوقات باز مى گردد و به جهت استكمال مخلوقات است.
دليل غايتمندى افعال خداوند آن است كه فعل بدون هدف، عبث و لغو است و انجام چنين كارى از خداوند قبيح مى باشد. قرآن كريم نيز در تاييد هدفمند بودن افعال خداوند مى فرمايد: «وَ ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما لاعِبين»(1)؛ (و آسمانها و زمين و آنچه را ميان آن دو است به بازى نيافريديم).
حكما و فلاسفه الهى مى گويند: «در قوس صعود از هيولى تا وجود محض، هر مرتبه عالى، غايت و ثمره براى مرتبه دانى و پايين تر است و نيز به اثبات رسيده كه نتيجه، علت فاعليت فاعل است. بنابراين هرگاه در عالم خلقت انسانى نباشد خلقت حيوان و وجود او لغو است و ...». از طرفى ديگر مى دانيم كه هر فردى از افراد انسان ولو در صورت با افراد ديگر از انسان ها شبيه بوده، و همگى از افراد نوع واحد منطقى به حساب مى آيند؛ ولى در واقع با يكديگر اختلاف دارند، و لذا در روايتى از پيامبر(صلى الله عليه و آله) مى خوانيم: «النَّاسُ مَعَادِنُ كَمَعَادِنِ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّة»(2)؛ (جوهر انسان ها به مانند معادن طلا و نقره با يكديگر متفاوت است). بنابراين، انسان به مانند درختى است كه ميوه آن وجود انسان كامل است و او كسى غير از حجت معصوم خدا در روى زمين نيست و لذا در روايات مى خوانيم: «... لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ»(3)؛ (... اگر زمين بدون امام شود دگرگون خواهد شد).
خلاصه اينكه انسان كامل [كه از او به حجت خدا تعبير مى شود] از آن جهت كه علت غايى وجود انسان و ... است، وجودش هميشه ضرورى است.(4)