آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اداره افراد از كار افتاده، بيمار، يتيم و ...، همچنین نياز جامعه به نیروی نظامی، كارمند، وسائل تبليغاتى و ...، هزينه هایى می طلبد كه تنها با پشتوانه مالى منظم و مطمئني انجام مي پذیرد. اسلام برای تأمین این پشتوانه، «زکات» را تشریع کرد و برای آن اهميت خاصى قائل شد، تا آنجا كه آن را در رديف مهمترين عبادات قرار داد و این بیانگر نقش حیاتی آن است. زكات در حقيقت يكنوع «ماليات بر درآمد و توليد» و «ماليات بر ثروت راكد» محسوب مى شود، که طبق روايات اگر صحيح و كامل اجرا مي شد، ديگر فقيري در جامعه باقي نمي ماند.

با توجه به اينكه اسلام به صورت يك مكتب صرفاً اخلاقى و يا فلسفى و اعتقادى ظهور نكرد؛ بلكه به عنوان يك «آئين جامع» كه تمام نيازمندي هاى مادى و معنوى در آن پيش بينى شده، پا به عرصه ظهور گذاشت و نيز با توجه به اينكه اسلام، از همان عصر پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) با تأسيس حكومت همراه بود و همچنين با توجه به اينكه توجه خاصى به حمايت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، روشن مى شود كه نقش بيت المال و زكات - كه يكى از منابع درآمد بيت المال است - از مهم ترين نقشها است. شك نيست كه هر جامعه اى داراى افراد از كار افتاده، بيمار، يتيمان بى سرپرست، معلولين و امثال آنها مى باشد كه بايد مورد حمايت قرار گيرند و نيز براى حفظ موجوديت خود در برابر هجوم دشمن، نياز به سربازان مجاهدى دارد كه هزينه آنها از طرف حكومت پرداخته مى شود.

همچنين كارمندان حكومت اسلامى، دادرسان و قضات و نيز وسائل تبليغاتى و مراكز دينى، هر كدام نيازمند به صرف هزينه اى است كه بدون يك پشتوانه مالى منظم و مطمئن، سامان نمى پذيرد. به همين دليل در اسلام مسأله زكات كه در حقيقت يكنوع «ماليات بر درآمد و توليد» و «ماليات بر ثروت راكد» محسوب مى شود، از اهميت خاصى برخوردار است، تا آنجا كه در رديف مهمترين عبادات قرار گرفته و در بسيارى از موارد همراه با نماز ذكر شده و حتى به عنوان شرط قبولى نماز شمرده شده است! حتى در روايات اسلامى مى خوانيم كه اگر حكومت اسلامى از شخص يا اشخاصى، مطالبه زكات كند و آنها در برابر حكومت، ايستادگى كنند و سرباز زنند، مرتد محسوب مى شوند و در صورتى كه اندرزها در مورد آنها سود ندهد، توسل به نيروى نظامى، در مقابل آنها جايز است، داستان اصحاب ردّه (همان گروهى كه بعد از پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) سر از پرداخت زكات باز زدند و خليفه وقت به مبارزه با آنها برخاست و حتى امام علي(عليه السلام) اين مبارزه را امضاء كرد و شخصاً يكى از پرچمداران در ميدان جنگ بود) در تواريخ اسلام مشهور است. در روايتى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «مَنْ مَنَعَ قِيرَاطاً مِنَ الزَّكاةِ فَلَيْسَ هُوَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَامُسْلِمٍ وَ لَا كَرَامَةً!»(1)؛ (كسى كه يك قيراط از زكات را نپردازد نه مؤمن است و نه مسلمان و ارزشى ندارد).

جالب توجه اينكه از روايات استفاده مى شود كه «حدود» و «مقدار» زكات آن چنان دقيقاً در اسلام تعيين شده كه اگر همه مسلمانان زكات اموال خويش را بطور صحيح و كامل بپردازند، هيچ فردى فقير و محروم در سرتاسر كشور اسلامى باقى نخواهد ماند. در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم: «اگر همه مردم، زكات اموال خود را بپردازند مسلمانى فقير و نيازمند، باقى نخواهد ماند و مردم، فقير و محتاج و گرسنه و برهنه نمى شوند مگر به خاطر گناه ثروتمندان!»(2) و نيز از روايات استفاده مى شود كه اداى زكات باعث حفظ اصل مالكيت و تحكيم پايه هاى آن است، به طورى كه اگر مردم اين اصل مهم اسلامى را فراموش كنند شكاف و فاصله ميان گروهها آنچنان مى شود كه اموال اغنياء نيز به خطر خواهد افتاد. در حديثى از امام موسى بن جعفر(عليهما السلام) مى خوانيم: «حَصِّنُوا اَمْوَالَكُمْ بِالزَّكَاةِ»(3)؛ (اموال خود را به وسيله زكات حفظ كنيد). همين مضمون از پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) و اميرمؤمنان علي(عليه السلام) نيز در احاديث ديگر نقل شده است.(4)،(5)