آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن در سوره «بقره»، ضمن بشارت به «صابران» در برابر آزمايش هاى بزرگ الهى مى فرمايد: «به يقين همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، زيان مالى و جانى و كمبود ميوه ها، آزمايش مى كنيم و صابران را بشارت ده ...». چه افتخارى از اين بالاتر كه انسان در برابر صبرش، مشمول اين سه عنايت بزرگ الهى گردد: نخست، صلوات و درودى از نوع آنچه بر پيامبر بزرگش فرستاده مى شود، دوم شمول رحمت واسعه الهى، نسبت به او و از همه مهم تر كه عنايت سوم است هدايت پروردگار كه سرچشمه تمام نعمت ها و خوشبختى هاست.

قرآن كريم در آيه 157 سوره «بقره» - كه از آيات معروف صبر است - ضمن بشارت به صابران در برابر آزمايش هاى بزرگ الهى مى فرمايد: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَىءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الاَمْوالِ وَ الْاَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرينَ * اَلَّذِينَ اِذَا اَصَابَتْهُمْ مُصيبَةٌ قَالُوا اِنَّا لِلَّهِ وَ اِنَّا اِلَيهِ رَاجِعُونَ * اُولَئِكَ عَلَيْهِم صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِم وَ رَحْمَةٌ وَ اُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ»(1)؛ (به يقين همه شما را با چيزى از ترس، گرسنگى، زيان مالى و جانى و كمبود ميوه ها، آزمايش مى كنيم و صابران را بشارت ده * آنها كه هرگاه مصيبتى به آنان رسد، مى گويند: ما متعلق به خداييم و سوى او بازگرديم * آنها كسانى هستند كه رحمت هاى الهى شامل حالشان است و آنها هدايت يافتگانند). گرچه در اين آيات، تنها به يكى از شاخه هاى صبر يعنى صبر بر مصائب و مشكلات اشاره شده، ولى اهمّيّت آن به اندازه اى است كه صلوات و درود و رحمت الهى به اين دسته از صابران جارى شده و آنها مسيرهاى هدايت را در پرتو همين صبر و شكيبايى مى پيمايند. با توجه به اين نكته كه آزمايش هاى گوناگون در اين جهان از سنت هاى خلل ناپذير الهى است و عبور از گردنه هاى صعب العبورِ آن، جز با صبر ممكن نيست، به نقش صبر و شكيبايى در زندگى و آثار نهايى آن پى مى بريم. چه افتخارى از اين بالاتر كه انسان در برابر صبرش، مشمول اين سه عنايت بزرگ الهى گردد: نخست، صلوات و درودى از نوع آنچه بر پيامبر بزرگش فرستاده مى شود و سپس شمول رحمت واسعه الهى، نسبت به او و از همه مهم تر، هدايت پروردگار كه سرچشمه تمام نعمت ها و خوشبختى هاست. در اين كه چرا صلوات به صورت جمع آمده دو تفسير ذكر شده كه هر دو مى تواند صحيح باشد: نخست اين كه اشاره به انواع اكرام و احترام الهى است و ديگر اين كه اشاره به تكرار آن مى باشد. تعبير به رحمت، به صورت نكره نيز اشاره به اهمّيّت و عظمت است. در بيان تفاوت ميان صلوات و رحمت، بعضى گفته اند: صلوات اشاره به مدح و ثناى الهى و لطف و مغفرت اوست؛ در حالى كه رحمت، اشاره به انواع نعمت هاى مادى و معنوى در دنيا و آخرت دارد.(2)