آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند بخيلانى را كه نه تنها خود بخيلند، بلكه ديگران را نيز به «بُخل» دعوت مى كنند، مورد نكوهش قرار داده است؛ زيرا آنها به عنوان مصداق روشنى از «مختال فخور» مى باشند و در چندين آيه از قرآن تصريح شده است كه خداوند «مختال فخور» را دوست ندارد.

خداوند بخيلانى را كه نه تنها خود بخيلند، بلكه ديگران را نيز به «بخل» دعوت مى كنند، مورد نكوهش قرار داده است؛ زيرا آنها به عنوان مصداق روشنى از «مختال فخور»(1) مى باشند و در چندين آيه از قرآن مجيد تصريح شده است كه خداوند «مختال فخور» را دوست ندارد. خداوند در مورد اين گروه مى فرمايد: «اَلَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَ يَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالبُخْلِ وَ يَكْتُمُونَ مَا آتَاهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ أَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَاباً مُهِيناً»(2)، (مختال فخور، همان كسانى هستند كه «بخل» مى ورزند و مردم را نيز دعوت به «بُخل» مى نمايند و هر كس از اين فرمان روى گردان شود [به خدا زيانى نمى رساند]؛ زيرا خداوند غنى و حميد است). بديهى است كه خداوند، هرگز انسانى را كه هميشه در تضاد مطلق با صفات «جلال» و «جمال» خداست، دوست نخواهد داشت و او را مشمول عنايات خاص خود نخواهد نمود. جالب توجه اين كه، در آيات قبل از آن، اشاره به مصائب مختلف زندگى انسان ها كرده و مى فرمايد: فلسفه اين مصائب آن است كه به زندگى مادى خود دلبسته نباشيد؛ يعنى، از امكانات مادى مغرور نشويد و بدانيد «بُخل» شما را ثروتمند نمى كند؛ بلكه با وزش نسيمى، دفتر ايّام بر هم مى خورد و ثروتمندترين مردم ممكن است در يك شب به فقيرين مردم تبديل شود؛ پس فخر و مباهات به ثروت چه معنى دارد و «بُخل» چه مشكلى را حل مى كند؟ نكته مهم ديگر اين كه دعوت بخيلان از ساير مردم به «بُخل» به خاطر آن است كه مى خواهند همه، همرنگ آنها باشند تا در ميان جمعيت رسوا نشوند، به علاوه چون اين گونه افراد، عواطف انسانى را زير پا گذارده اند، افرادى بى رحم و سنگدلند؛ حتى از «سخاوت» و ترحم ديگران به فقرا و نيازمندان، احساس رنج و ناراحتى مى كنند. در اين رابطه امام صادق(عليه السلام) مى فرمايند: «اميرمؤمنان علي(عليه السلام) دستور داد كه پنج «وسق»(3) خرما براى شخصى بفرستند و اين شخص مرد سخى و بخشنده اى بود كه نيازمندان از او بهره مى بردند و هرگز نه از حضرت علي(عليه السلام) و نه از ديگران، چيزى طلب نمى كرد. شخص [بخيلى كه در آنجا بود] عرض كرد: اى اميرمؤمنان! اين شخص تقاضايى از شما نكرده بوده، به علاوه يك وسق كافى است. اميرمؤمنان علي(عليه السلام) فرمودند: «لا كَثَّرَ اللّهُ فِي المُؤْمِنِينَ ضَرْبَكَ، اُعْطِىَ أَنَا وَ تَبْخَلُ اَنْتَ...»(4)؛ (خداوند در ميان مؤمنان مانند تو را زياد نكند. من دارم مى بخشم، تو دارى بُخل می ورزى [خدا خيرت دهد، اگر من به كسى كه اميد بخشش را دارد، تنها بعد از درخواست كمك كنم، در حقيقت بهاى چيزى را كه از او گرفته ام، داده ام؛ زيرا، آبروى خود را نزد من ريخته است]...).(5)