آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

تکبر از نظر منطق و عقل صفتی نکوهیده است؛ چرا که همه انسان ها بندگان خدا و از نظر آفرینش یکسانند و دلیلی ندارد که انسانی خود را از دیگران برتر بشمرد و به او مباهات کند. در واقع هر کس در وجود خود استعدادها و نقطه های روشن و مثبتی دارد و چنانچه خداوند به کسی موهبتی داده باشد این موهبت باید سبب شکر و تواضع وی گردد نه سبب کبر و غرور. از نظر عقل، عظمت و بزرگی تنها از آن خداست و انسانی که ذاتاً ضعیف و ناتوان است هیچگاه نمی تواند ادعای برتری داشته باشد.

«تكبّر و استكبار» از نظر منطق و عقل بسيار نكوهيده است؛ چرا كه همه انسان ها بندگان خدا هستند و هر كس در وجود خود استعدادها و نقطه‏ هاى روشن و مثبتى دارد، همه از يك پدر و مادر آفريده شده ‏اند و همه از نظر آفرينش يكسانند و دليلى ندارد كه انسانى خود را از ديگرى برتر بشمرد و به او فخرفروشى كند و او را تحقير نمايد! گيرم خداوند موهبتى به او داده باشد اين موهبت بايد سبب شكر و تواضع گردد نه سبب كبر و غرور. زشتى اين صفت از بديهيّات است كه هر كس وجدان بيدارى داشته باشد به آن اعتراف مى كند به همين دليل افرادى كه به هيچ مذهبى پايبند نيستند تكبّر و خودبرتربينى را ناخوش مى‏ دارند و آن را از زشت‏ ترين صفات مى‏ شمرند.
در واقع بخش مهمّى از مسئله حقوق بشر كه بوسيله جمعى از متفكّران غير مذهبى‏ تنظيم شده نيز ناظر به مسئله مبارزه با استكبار است، هرچند در عمل گاه نتيجه معكوس داده است و به صورت ابزارى در دست مستكبران براى كوبيدن ديگران در آمده است.
اصولًا چگونه انسان مى‏ تواند رداى تكبّر را بر دوش بيفكند، در حالى كه به گفته اميرمؤمنان علي(عليه السلام) در آغاز نطفه بى ارزشى بود و سرانجام مردار متعفّنى مى‏ شود و درون وجودش مملوّ از آلودگى‏ هاست!(1)
انسانى كه آن‏قدر ضعيف و ناتوان است كه يك پشه ناچيز او را آزار مى‏ دهد و حتّى كوچكتر از پشه يعنى ميكروبى كه با چشم هرگز ديده نمى‏ شود، او را بيمار مى‏ سازد و در بستر بيمارى مى‏ افكند، انسانى كه از مختصر گرمى هوا بى‏ طاقت مى‏ شود و از مختصر سرما رنج مى‏ برد، اگر باران نيايد بيچاره است، اگر كمى بيش از حد ببارد باز هم بيچاره است، كمى فشار خون او بالا مى‏ رود حيات او به خطر مى‏ افتد و كمى پايين مى‏ آيد باز جانش در خطر است! از سرنوشت خويش در يك ساعت آينده با خبر نيست و لحظه پايان عمر خود را هرگز نمى‏ داند، نزديك‏ترين دوستانش گاه قاتل او مى‏ شوند و عزيزترين عزيزانش، دشمن جان او مى‏ گردند، آبى كه مايه حيات اوست گاه موجب مرگ او مى‏ شود و نسيمى كه به او حيات و نشاط مى ‏بخشد اگر كمى سريعتر بوزد مبدّل به تندبادى مى‏ شود كه خانه و كاشانه ‏اش را بر سرش ويران مى ‏كند.
از امورى كه نشانه ناتوانى فوق العاده انسان است بيماري هايى است كه دامن او را مى‏ گيرد و غالباً از ميكروبها و ويروسها كه موجودات بسيار كوچكى هستند كه از خردى به چشم ديده نمى‏ شوند ناشى مى‏ گردد و انسانهاى نيرومند و قوى ‏پيكر و قهرمان را به زانو در مى‏ آورد!
بيمارى وحشتناك سرطان كه در عصر و زمان ما بيشترين كشتار را مى‏ كند و تلاش و كوشش شبانه‏ روزى هزاران دانشمند و صرف ميلياردها پول براى درمان آن به جايى نرسيده است از كجا سرچشمه مى ‏گيرد؟ از اينكه يك سلّول كوچك بدن - كه تنها با ذرّه ‏بين قابل رؤيت است - به طغيان و استكبار برمى‏ خيزد و بدون هيچ گونه نظم و برنامه‏ اى شروع به تكثير مثل مى‏ كند، به گونه تصاعدى افزايش مى‏ يابد و در زمان كوتاهى تشكيل غدّه سرطانى مى‏ دهد.
بسيارى از فرماندهان بزرگ و سران زورمند جهان را - كه داراى ارتش هاى عظيمى بوده ‏اند - همين بيمارى از پاى در آورده است، يعنى ارتش عظيم ميليونى آنها نتوانسته است جلو سركشى يك سلّول كوچك را بگيرد!
آرى چنين است ضعف و ناتوانى ذاتى انسان، با اين حال چگونه مى ‏تواند دعوى بزرگى كند و لباس استكبار بر تن بپوشد، عظمت و بزرگى تنها از آن خداست و غير او ضعيف و ناتوانند!
اين سخن را با حديثى از اميرمؤمنان علي(عليه السلام) - كه اين بحث منطقى را به صورت فشرده و زيبا بيان فرموده است - به پايان مى‏ بريم: «مِسْكِينُ بْنُ آدَمَ مَكْتُومُ الْاجَلِ، مَكْنُونُ الْعِلَلِ، مَحْفُوظُ الْعَمَلِ، تُؤْلِمُهُ الْبَقَّةُ وَ تَقْتُلُهُ الشَّرْقَةُ، وَ تُنْتِنُهُ الْعَرْقَةُ»(2)؛ (بيچاره فرزند آدم، سرآمد زندگيش نامعلوم، عوامل بيماريش ناپيدا و كردارش [نزد خدا و در نامه اعمالش] محفوظ است، پشه‏ اى او را آزار مى‏ دهد، مختصر آبى يا غذايى گلوگيرش مى ‏شود و او را مى‏ كشد و مختصر عرقى او را متعفّن و بدبو مى‏ سازد!). آيا با اين حال سزاوار است خود را بزرگ ببيند و به ديگرى فخرفروشى كند؟(3)