آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

امام علی(ع) در ارتباط با آسیب های فرار از میدان جنگ به اصحاب هشدار داده و می فرماید: «به خدا سوگند اگر از شمشير دنيا فرار كنيد از شمشير آخرت در امان نخواهيد بود». مقصود امام از شمشير آخرت، عذابهاى الهى است زیرا ممکن است فرار چند نفر سبب شكست و يا ضربات جبران ناپذيرى گردد. سپس مى فرمايد: «به یقین در فرار بزرگان، خشم الهى و ننگ جاودان است». آری ممکن است کسی گمان کند که با فرار بیشتر عمر می کند آما این به خشم خدا، ذلّت و ننگ ابدى نمى ارزد.

امام علی(علیه السلام) در بخشی از خطبه 124 نهج البلاغه به اصحاب و ياران خود مى فرمايد: (به خدا سوگند اگر از شمشير دنيا فرار كنيد از شمشير آخرت در امان نخواهيد بود!)؛ «وَ ايْمَ الله لَئِنْ فَرَرْتُمْ مِنْ سَيْفِ الْعَاجِلَةِ، لاَ تَسْلَمُوا مِنْ سَيْفِ الاْخِرَةِ».
تعبير به «سيف الآخرة» شمشير آخرت، اشاره به عذابهاى الهى است كه دامان فراركنندگان از ميدان جهاد را مى گيرد و بى شك فرار از جهاد از بزرگترين گناهان است چرا كه گاه فرار چند نفر سبب شكست لشكر عظيمى مى گردد و تمدن درخشانى به سقوط كشانده مى شود و يا ضربات سنگين و جبران ناپذيرى بر پيكر اسلام وارد مى شود.
سپس مى فرمايد: (شما بزرگان و پيشگامان عرب و شرافتمندان برجسته ايد، به يقين در فرار، غضب و خشم الهى، ذلّت هميشگى و ننگ جاودان است، فراركننده چيزى به عمر خويش نمى افزايد و ميان خود و روز مرگش حايلى ايجاد نمى كند)؛ «وَ أَنْتُمْ لَهَامِيمُ(1)الْعَرَبِ، وَ السَّنَامُ(2)الاْعْظَمُ. إنَّ فِي الْفِرَارِ مَوْجِدَةَ(3)اللهِ وَالذُّلَّ اللاَّزِمَ. و الْعَارَ الْبَاقِيَ. وَ إنَّ الْفَارَّ لَغَيْرُ مَزِيد فِي عُمُرِهِ. وَ لاَ مَحْجُوز(4)بَيْنَهُ وَبَيْنَ يَوْمِهِ».
از يكسو آنها را به عنوان پيشگامان و شخصيتهاى برتر عرب كه چشمها به سوى آنها دوخته شده است مى شمرد، و از سوى ديگر آثار نكبت بار فرار را به آنها يادآور مى شود كه خشم و غضب الهى و ذلت هميشگى و ننگ جاودانه است و از سوى سوّم اين نكته را به آنها يادآور مى شود كه اگر هدف از فرار، عمر بيشتر و زندگى طولانى تر است اين هدف با فرار حاصل نمى شود زيرا آن روزى كه براى مرگ در سرنوشت انسان رقم زده شده است قابل تغيير نيست.
قرآن مجيد، به آنها که از شركت در ميدان جهاد فرار می کردند و نگران بودند كه جان آنها در خطر مرگ قرار گیرد مى فرمايد: «قُلْ لَوْ كُنْتُمْ فِي بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذِينَ كُتِبَ عَلَيْهِمْ الْقَتْلُ إلى مَضاجِعِهِمْ»(5)؛ (بگو اگر در خانه هاى خود بوديد آنهايى كه كشته شدن بر آنها مقرّر شده بود قطعاً به سوى آرامگاه خود مى رفتند و در همان خانه هايشان به قتل مى رسيدند).
آرى ممكن است انسان تصوّر كند كه با فرار عمر طولانى ترى خواهد داشت، به فرض كه چنين باشد آيا به اين عواقب سه گانه یعنی خشم خدا، ذلّت و ننگ ابدى مى ارزد.(6)