آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

بعضى از مفسّران بدون توجه به تعبيرات در آيات كه حكايت از حيات شهداء به معناى واقعى كلمه مى كند دست به توجيهاتى زده اند تا حيات بر مفهوم مجازى منطبق شود. برخی هم آيه را تنها مخصوص شهداى بدر دانسته اند؛ اما آيه از شهداى راه خدا سخن مى گويد بى آنكه غير آنها را نفى كند و مقصود حیاتی واقعی در جوار رحمت حق می باشد. سؤال اين است كه: اگر حيات برزخى براى همه انسان هاست، پس شهيدان چه فضيلتى دارند؟! پاسخ اين است كه فضيلت آنها در نوع حيات آنهاست، حياتى در جوار رحمت خدا كه مسلّماً حيات برزخى ديگران آميخته با اين بركات نيست.

بعضى از مفسّران بدون توجه به تعبيراتى كه در آيات مربوط به شهدا آمده كه همگى حكايت از حيات شهداء (حيات به معناى واقعى كلمه) مى كند دست به توجيهاتى زده اند كه حيات را به مفهوم مجازى آن منعكس مى كند، مانند زنده بودن نام و آثار آنها، زنده بودن هدايت و طاعت و دين آنها و يا زنده شدن روز قيامت از قبور!
آنها دقّت نكرده اند كه قرآن مى گويد شهداء نزد پروردگارند و روزى داده مى شوند و به خاطر نعمت هاى فراوانى كه خداوند از فضل خود به آنان داده خوشحالند ترسى از آينده و غمى از گذشته ندارند. اين تعبيرات چگونه با آن مفاهيم مجازى سازگار است؟ به علاوه، مى فرمايد: شما زندگانى آنها را درك نمى كنيد، اگر حيات به معناى نام و نشان و هدايت و دين باشد براى همه قابل درك است.
ظاهر اين است اين دسته از مفسّران نتوانسته اند حيات برزخى را دقيقاً هضم كنند و «چون نديدند حقيقت، ره افسانه زدند» ولى همان گونه كه فخر رازى در تفسير خود مى گويد: غالب مفسّران بر اين هستند كه حيات در اينجا حيات حقيقى است.(1)
مرحوم طبرسى در «مجمع البيان» هر چند چهار تفسير براى آيه ذكر مى كند؛ ولى تفسير اوّل را كه حيات حقيقى است به عنوان تفسير صحيح آيه بر مى گزيند.(2) البتّه روايات نيز در اين زمينه فراوان است.
ديگر از عجائب اينكه به نقل تفسير «الميزان» بعضى از مفسّران آيه را مخصوص شهداى بدر مى دانند و مى گويند شامل ساير شهيدان نمى شود! (بايد توجه داشت كه شأن نزول یکی از آیات مربوطه طبق تصريح مفسّران شهداى اُحد است و شأن نزول آيه دیگر مربوط به شهداى بدر(3) و همچنین مفهوم آيه همه شهدا را به طور مطلق در بر مى گيرد).
جالب اينكه مرحوم علاّمه طباطبايى بعد از اشاره به اين تفسير مى افزايد: بعضى از مفسران در تفسير آيه 153 بقره كه دستور به استعانت جستن از صبر مى دهد و آیه ای است که قبل از آیات مربوط به شهدا قرار دارد، در برابر اين سخنان لاطائل از خداوند صبر و شكيبايى استدعا نموده اند!(4)
ولى به هر حال آيه تنها از شهداى راه خدا سخن مى گويد بى آنكه غير آنها را نفى كند، اينجاست كه اين سؤال مطرح مى شود: اگر حيات برزخى براى همه انسان هاست، پس شهيدان چه فضيلتى بر ديگران دارند؟!
پاسخ اين سؤال روشن است، فضيلت آنها در نوع حيات آنهاست، حياتى در جوار رحمت و در پيشگاه خدا و غرق انواع نعمت ها و روزى هاى الهى، مسلّماً حيات برزخى ديگران آميخته با اين بركات نيست.(5)