آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخي قائلند كه «زفير و شهيق» جهنمّ، دو موجود زنده اى هستند كه مانند انسان تنفس مى كنند. درون بردن هوا را زفير و بيرون كردن آن را شهيق گويند و روايتي از پيامبر(ص) مويد اين قول است. در قيامت، 70 هزار ملك، زمام جهنم را مى كِشَند و او مى خواهد فرار كند، اگر رها شود، اهل محشر را آتش مى زند، اما بعضي ديگر در صدد توجيه بر آمده اند و گفته اند قرآن درباره حركت كردن بهشت و جهنم مجازگوئى كرده است. لذا مراد اين است كه بهشت و جهنم در معرض ديد آنها قرار مى گيرد.

«زفير و شهيق» جهنمّ، دو موجود زنده اى هستند كه تنفس مى كنند مثل انسان و اسب و غيره. به درون بردن هوا را نيز «زفير» و بيرون كردن آن را «شهيق» گويند و به تعبير ديگر دم و بازدم. آيا نمى شود از اين استفاده كرد كه جهنم هم موجودى زنده است كه داراى زفير و شهيق است، دم و بازدم دارد، به طورى كه صداى آن محسوس است؟ و چنانكه ما تنفس يك انسان يا اسبى را كه دويده به خوبى مى شنويم، اهل معرفت هم دم و بازدم جهنم را مى شنوند، آنچه ما از بهشت و جهنم در نظر خود ترسيم كرده ايم بسيار متفاوت است. ما نعمت هاى بهشت را تشبيه به باغ هاى پرميوه و جهنم را تشبيه به گودالى آتشين مى كنيم، ولى حقيقت غير از آن چيزى است كه ما تصور مى كنيم، اينكه قرآن مى فرمايد: «وَ جِىءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ»(1)؛ (جهنم آورده مى شود) يعنى چه؟ جهنم به سوى گنهكاران مى آيد چه مفهومى دارد؟ يا اينكه مى فرمايد: «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ»(2)؛ (بهشت براى پرهيزكاران نزديك آورده مى شود) يعنى چه؟ حركت جهنم و بهشت چه معنى دارد؟ آتش جهنم از درون مى سوزاند و اول قلب را سوزانده و بعد جسم را يعنى چه؟ «نَارُ اللهِ الْمُوقَدَةُ * الَّتِى تَطَّلِعُ عَلَى الاَفْئِدَةِ».(3) آيا اين آتش معمولى دنيوى است، نه هرگز، آتش دنيوى آتش سرد شده است، اول جسم را مى سوزاند، و بعد دل را و قابل مقايسه با آتش اخروى نمى باشد.
در ذيل آيه «وَ جِىءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ» مرحوم طبرسى در «مجمع البيان» روايت تكان دهنده اى نقل مى كند، كه: مضمون آن چنين است: ابى سعيد خدرى گويد: «وقتى اين آيه نازل شد رنگ چهره رسول الله(صلى الله عليه وآله) تغيير كرد، بطورى كه در صورت آن نمايان بود، اصحاب كه حال حضرت را چنين ديدند، نزد حضرت على(عليه السلام) رفته و گفتند: حادثه اى رخ داده كه در صورت پيامبر(صلى الله عليه وآله) آثار آن را ملاحظه كرديم، مولى از پشت حضرت آمد و ايشان را در بغل گرفت و گفت: اى پيامبر خدا! پدرم و مادرم فداى تو باد چه اتفاقى رخ داده؟ حضرت فرمودند: جبرئيل اين آيه را بر من خواند: «وَ جِىءَ يَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ». مولى فرمود: چگونه جهنم آورده مي شود؟ فرمود: هفتاد هزار ملك با 70 هزار زمام، زمام او را مى كِشَند و او مى خواهد فرار كند، اگر او را رها كنند، اهل محشر را آتش مى زند، سپس من به او عرضه مى شوم، او مى گويد: مرا با تو چه كار يا محمد، خداوند بدن تو را بر من حرام كرده. هر كسى سخن از خود مى گويد و به فكر خود است ولى حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) گويد: «رَبِّ اُمَّتِى، اُمَّتِى»(4)؛ (پروردگار من، امتم، امتم). بعضى در صدد توجيه بر آمده اند به اينكه قرآن درباره حركت كردن بهشت و جهنم مجازگوئى كرده، و مراد اين است كه بهشت و جهنم در معرض ديد آنها قرار مى گيرد، ولى دست برداشتن از ظاهر آيه بدون قرينه برخلاف، صحيح نيست. ما چه مى دانيم اوضاع جهنم و بهشت در قيامت و عذابها و نعمتها چگونه است؟! پس ظاهر آيه هر چه هست همان را اخذ مى كنيم.(5)