آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

سه نفر از مسلمانان از حضور در جنگ «تبوك» سرباز زدند و هنگامى كه سپاه اسلام به مدينه بازگشت آن سه نفر نادم و پشيمان به خدمت پيامبر(ص) رسيدند، تا عذر خواهى كنند. امّا پيامبر(ص) از آنها اعراض كرد، و سخنى با آنها نگفت. به مسلمانان نيز دستور داد كه با آنان سخن نگويند. آری این کار پيامبر(ص) نوعى تعزير شمرده مى شود، و جزء مراتب نهى از منكر محسوب نمى گردد.

جنگ «تبوك» از غزواتى بود كه در خارج از شبه جزيره عربستان رخ داد، و از جنگهاى مهم شمرده مى شد لکن سه نفر از مسلمانان، يعنى «كعب بن مالك» و «مرارة بن ربيع» و «هلال بن اميّة» بر اثر تنبلى، نه نفاق و بى ايمانى، از همراهى سپاه اسلام خوددارى نمودند، امّا زود به اشتباه خود پى بردند. هنگامى كه سپاه اسلام به مدينه بازگشت آن سه نفر نادم و پشيمان به خدمت پيامبر(صلى الله عليه وآله) رسيدند، تا عذر خواهى كنند. امّا پيامبر از آنها اعراض كرد، و سخنى با آنها نگفت و به مسلمانان نيز دستور داد كه با آنان سخن نگويند.
از آنجا كه پيامبر اسلام دستور اعراض و قطع رابطه موقّت را صادر كرد، اين كار نوعى تعزير شمرده مى شود، و جزء مراتب نهى از منكر محسوب نمى گردد. به هر حال همه مردم، حتّى بچّه ها و زنان، با آنها ترك معاشرت كردند. تا آنجا كه همسران آن سه نفر خدمت پيامبر اسلام(صلى الله عليه وآله) رسيده، و وظيفه خويش را در برابر شوهرانشان پرسيدند، پيامبر خدا به آنها نيز دستور اعراض و كناره گيرى داد. با اجراى دستور حضرت محمد(صلى الله عليه وآله) زمين با همه گستردگى اش بر آنها تنگ شد، و مجبور به ترك مدينه، و سكونت در بيابان گرديدند. همسرانشان برايشان غذا مى آوردند، ولى بدون اين كه با آنان سخنى بگويند، به مدينه باز مى گشتند. آنان با خود گفتند: «حال كه پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله) و مسلمانان، و حتّى اعضاى خانواده از ما كناره گيرى كرده اند، خوب است ما هم از يكديگر جدا شويم» سپس هر كدام به سمتى رفته، و در گوشه اى سكنى گزيدند. اين وضع پنجاه روز ادامه داشت، و هر يك از آنان در خلوت و تنهايى خويش، به توبه و تضرّع و ابتهال مشغول بود. تا اين كه بالاخره خداوند توبه آنها را پذيرفت، و آيه 118 سوره توبه در مورد آنان نازل شد. در آيات مذكور مى خوانيم: «وَ عَلَىَ الثَّلاثَةِ الَّذينَ خُلِّفُوا حَتّى اِذا ضاقَتْ عَلَيْهِمُ الاْرْضُ بِما رَحُبَتْ وَ ضاقَتْ عَلَيْهِمْ اَنْفُسُهُمْ وَ ظَنُّوا اَنْ لامَلْجَأَ مِنَ اللّهِ اِلاّ اِلَيْهِ ثُمَّ تابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا اِنَّ اللّهَ هُوَ التَّوّابُ الرَّحيمُ»؛ (و همچنين آن سه نفر كه [از شركت در جنگ تبوك] بازماندند، [و مسلمانان با آنان قطع رابطه كردند،] تا آن حد كه زمين با همه وسعتش بر آنها تنگ شد؛ [حتّى] در وجود خويش، جايى براى خود نمى يافتند؛ [در آن هنگام] دانستند پناهگاهى از خدا جز به سوى او نيست؛ سپس خدا رحمتش را شامل حال آنها نمود، [و به آنان توفيق داد] تا توبه كنند؛ [كه] خداوند بسيار توبه پذير و مهربان است).
نتيجه اين كه: دورى و ترك معاشرت، كه در اين آيه شريفه آمده، نوعى تعزير محسوب مى شود؛ تعزيرى مفيد و مؤثّر، و اى كاش اين نوع تعزير، كه هزينه آن كم و نتيجه اش چشمگير و فراوان است، در جامعه امروزى نيز اجرا مى شد.(1)