آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

پیامبر(ص) مباره با نفس را به عنوان «جهاد اکبر» معرفی کردند. چرا که: 1- مبارزه با نفس طولانی است. 2- برای مبارزه با نفس باید از انواع وسائل استفاده شود. 3- همه مردم پیر و جوان باید با نفس مبارزه کنند. 4- همیشه جنگ داخلی سخت تر از جنگ خارجی می باشد. 5- پیروزی بر دشمن داخلی مقدمه پیروزی بر دشمن خارجی می باشد. 6- نفس و شیطان از قوی ترین دشمنانند. 7- در جنگ خارجی پیروزی و شهادت هر دو خوب است؛ اما در مورد نفس فقط پیروزی بر آن، انسان را به رضای الهی و بهشت می رساند.

از امام صادق(عليه السلام) نقل شده كه نبىّ اكرم(صلی الله علیه و آله) لشكرى را به جنگى فرستادند وقتى بازگشتند، فرمودند: «مَرحَباً بِقَومٍ قَضَوا الجِهَادَ الاَصغَرَ وَ بَقِىَ عَلَيهِمُ الجِهَادُ الاَكبَرُ فَقِيلَ: يَا رَسُولُ اللهِ(صلی الله علیه و آله) مَا الجِهَادُ الاَكبَرُ قَالَ جِهَادُ النَّفسِ»(1)؛ (آفرين به گروهى كه جهاد اصغر را تمام كردند و باقى ماند بر آنها جهاد و جنگ بزرگتر، پس گفته شد: يا رسول الله(صلی الله علیه و آله)[اين همه سختى و مشقت و مجروح و كشته در جنگ است چه چيزى بالاتر از اين است] جهاد اكبر چيست؟ فرمودند: جهاد و مبارزه با نفس!).
در اينجا به اختصار اشاره مى شود به چند جهت كه چرا جهاد با نفس نسبت به جهاد با دشمن خارجى بزرگتر و اكبر است؟
1ـ از جهت مدّت؛ از جهت مدّت، جهاد با نفس بيشتر است، ظاهراً بعد از زمان امام زمان(عليه السلام) جنگى به عنوان جهاد اصغر نباشد؛ ولى جهاد با نفس هست و بر فرض هم كه بعد از حضرت جهادى باشد، در هر زمان بطور ممتد جهاد خارجى نيست پس جهاد درونى از نظر مدّت بيشتر و اكبر است.
2ـ از جهت عُدّه؛ عُدّه يعنى وسيله، وسيله هاى جنگى در هر زمان محدود است و به تناسب آن زمان بايد اسلحه هائى بدست گرفت؛ ولى جنگ درونى و جهاد اكبر وسيله مخصوصى ندارد، بايد از كلمات انبياء(عليهم السلام) و اولياء و تاريخ گذشتگان وسيله جنگى براى مبارزه با نفس امّاره استخدام كرد هر وسيله اى كه بود: «وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ».(2)
3ـ از جهت عِدّه؛ عِدّه يعنى نفرات، در جنگ معمولا جوانها و در سن مخصوصى به جنگ دشمن خارجى مى روند مثلا از 50 ميليون، 4 ميليون ولى در جنگ با دشمن درون، از 50 ميليون، 50 ميليون جنگ مى كنند.
4ـ جنگ با دشمن داخلى هميشه مشكل تر و بزرگتر از جنگ با دشمن خارجى است؛ هم چنانكه در قرآن عتابها نسبت به منافقين كه از داخل مبارزه مى كنند، بيشتر از كفّار است؛ و اين همان است كه پيامبر(صلی الله علیه و آله) فرمودند: «دشمن ترين دشمنان، دشمنى است كه بين دو پهلوى تو است يعنى دشمن داخلى كه نفس است».
5ـ جنگ با دشمن داخلى و جهاد نفسانى پشتوانه جهاد خارجى است؛ كسى كه بر خصمِ درون پيروز است، مبارزه با خصم برون برايش آسانتر است؛ ولى كسى كه اسيرِ لانه و دانه و همسر است، نمى تواند آن طور كه بايد و شايد با دشمن بجنگد.
در جنگ آمريكا با ويتنام، آمریکائی ها 500 هزار سرباز كار كرده وارد عمل كردند و براى روحيه دادن به آنها با هواپيماها مشروبات الكلى و زنهاى خواننده فرستادند، ولى در دوران جنگ تحميلى با عراق ديديم كه چگونه نماز و دعا و جهاد با نفس به رزمندگان روحيه مى داد! آرى بايد روحيه و پشتوانه از درون و از ميدان مبارزه با نفس باشد نه از برون.
6ـ اهميت جهاد به اهميت و قدرت دشمن است؛ جنگ با يك كشور كوچك آسانتر است تا با يك كشور بزرگ؛ زيرا دشمن هر چه قويتر باشد جنگ با آن مشكل تر است و نفس و هم پيمان آن شيطان، قوي ترين دشمنان عالم هستند.
7ـ از حيث نتيجه؛ نتيجه جهاد با دشمن خارجى يا پيروزى است يا شهادت كه هر كدام باشد در مسير الهى (اِحدَى الحُسنَيَين) است ولى نتيجه جهاد با نفس و پيروزی در آن ميدان، رسيدن به نفس مطمئنه است و رضاى بنده از خدا و رضايت او از بنده «يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ * ارْجِعِى إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً * فَادْخُلِى فِى عِبَادِى * وَ ادْخُلِى جَنَّتِى»(3)؛ (اى نفس مطمئنه[و اى كسى كه به اين مقام رسيده اى] به سوى پروردگارت برگرد، در حالى كه راضى هستى، و خدا از تو راضى است، پس داخل بندگان من شو و داخل بهشت من شو).(4)