آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

در احاديث اسلامى، ريا این گونه معرفی شده: خطرناكترين چيزى است كه پیامبر(ص) از آن بر مسلمانان مى ترسید؛ کمترین ریا شرک به خداست؛ قبول نشدن عملى كه ذرّه اى از ريا در آن باشد، فاجر و حيله گرِ پيمان شكن خوانده شدن ریاکار و نابود شدن اجر و پاداش او در قیامت. این احادیث به خوبى نشان مى دهد گناه ريا به قدرى عظيم است كه چيزى با آن برابرى نمى كند و اين به خاطر آثار بسيار بدى است كه ريا در فرد و جامعه و در جسم و روح انسان ايجاد مى كند.

در احاديث اسلامى فوق العاده به اين مسأله اهمّيّت داده شده و رياكارى به عنوان يكى از خطرناكترين گناهان معرفى شده است كه به گوشه اى از آن در ذيل اشاره مى شود:
1 ـ در حديثى از پيغمبر اكرم(صلی الله علیه و آله) مى خوانيم: «اَخْوَفُ ما اَخافُ عَلَيكُمْ اَلرِّيا وَالشَّهْوَةُ الْخَفِيَّةُ»(1)؛ (خطرناكترين چيزى كه از آن بر شما مى ترسم رياكارى و شهوت پنهانى است).
ظاهراً منظور از شهوت پنهانى همان انگيزه هاى مخفى رياكارى است.
2 ـ در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است: «اَدْنَى الرِّياءِ شِرْكٌ»(2)؛ (كمترين ريا شرك به خداست).
3 ـ باز از همان حضرت آمده است كه فرمود: «لايَقْبَلُ اللّهُ عَمَلاً فيهِ مِقْدارُ ذَرَّة مِنْ رِياء»(3)؛ (خداوند عملى را كه ذرّه اى از ريا در آن باشد قبول نمى كند).
4 ـ در حديث ديگرى از همان بزرگوار آمده است «اِنَّ المُـرائِى يُـنادى عَـلَيْهِ يَـوْمَ الْقِيامَةِ يا فاجِرُ يا غادِرُ يامُرائى ضَلَّ عَمَلُكَ وَ حَبَطَ اَجْرُكَ اِذْهَبْ فَخُذْ اَجْرَكَ مِمَّنْ كُنْتَ تَعْمَلُ لَهُ»(4)؛ (روز قيامت شخص ريا كار را صدا مى كنند و مى گويند اى فاجر! اى حيله گر پيمان شكن! و اى رياكار! اعمال تو گم شد و اجر تو نابود گشت برو و پاداش خود را از كسى كه براى او عمل كردى بگير).
5 ـ يكى از اصحاب مى گويد: پيامبر(صلى الله عليه وآله) را گريان ديدم، عرض كردم: چرا گريه مى كنيد؟ فرمود: «اِنّى تَخَوَّفْتُ عَلى اُمَّتى الشِّرْكَ، َامّا اِنَّهُمْ لايَعَبُدُونَ صَنَماً وَ لا شَمْساً وَ لا قَمَراً وَ لا حَجَراً، وَ لكِنَّهُمْ يُرائُونَ بِاَعْمالِهِمْ»(5)؛ (من بر امتّم از شرك و چند گانه پرستى بيمناكم! بدانيد آنها بت نخواهند پرستيد و نه خورشيد و ماه و قطعات سنگ را، ولى در اعمالشان ريا مى كنند و از اين طريق وارد وادى شرك مى شوند).
6 ـ در حديث ديگرى از همان حضرت(صلى الله عليه وآله) نقل شده است كه فرمود:«اِنَّ الْمَلَكَ لَيَصْعَدُ بِعَمَلِ الْعَبْدِ مُبْتَهِجاً بِهِ فَاِذا صَعَدَ بِحَسَناتِهِ يَقُولُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اِجْعَلُوها فى سِجِّين اِنَّهُ لَيْسَ اِيّاىَ اَرادَ بِها»(6)؛ (فرشته عمل بنده اى را با شادى به آسمان مى برد هنگامى كه حسنات او را به بالا مى برد خداوند عزّوجل مى فرمايد آن را در جهنّم قرار دهيد، او عمل خود را به نيّت من انجام نداده است).
7 ـ باز در حديث ديگرى از همان حضرت(صلى الله عليه وآله) مى خوانيم: «يَـقُولُ اللّهُ سُبْحـانَهُ اِنّى اَغْنَىَ الشُّرَكاءِ فَمَنْ عَمِلَ عَمَلاً ثُمَّ اَشْرَكَ فيْهِ غَيْرى فَاَنَا مِنْهُ بَرِىءٌ وَ هُوَ لِلَّذى اَشْرَكَ بِهِ دُونى»(7)؛ (خداوند سبحان مى فرمايد: من بى نيازترين شريكانم، هركس عملى بجا آورد و غير مرا در آن شريك كند من از او بيزارم، و اين عمل از آنِ كسى است كه شريك قرار داده نه از آنِ من).
اين هفت حديث پر معنى و تكان دهنده كه همه از پيغمبر اكرم(صلى الله عليه وآله) نقل شده است بخوبى نشان مى دهد گناه ريا به قدرى عظيم است كه چيزى با آن برابرى نمى كند و اين به خاطر آثار بسيار بدى است كه ريا در فرد و جامعه و در جسم و روح انسان ايجاد مى كند.
از امامان معصوم(عليهم السلام) احاديث تكان دهنده اى ديده مى شود، از جمله:
8 ـ در حديثى از امام صادق(عليه السلام) مى خوانيم كه از جدّش نقل مى كند: «سَيَأْتى عَلَى النّاسِ زَمانٌ تَخْبُثُ فيهِ سَرائِرهمْ وَ تَحُسنُ فيهِ عَلانِيَّتُهُم، طَمَعاً فى الدُّنيا لايُريدُونَ ما بِهِ عِنْدَ رَبِّهِم يَكُونُ دِيُنهُم رِياءً، لايُخالِطُهُمْ خَوْفٌ يَعُمُّهُمُ اللّهُ بِعِقاب فَيَدْعُونَهُ دُعاءَ الْغَريقِ فَلايَسْتَجِيبُ لَهُمْ»(8)؛ (زمانى بر مردم فرا مى رسد كه باطن آنها آلوده و ظاهرشان زيبا است، و اين به خاطر طمع در دنيا مى باشد، هرگز آنچه را نزد پروردگارشان است اراده نمى كنند، دين آنها ريا است، و خوف خدا در قلبشان نيست، خداوند مجازاتى فراگير بر آنها مى فرستد و آنها همچون فرد غريق او را مى خوانند ولى دعاى آنان را اجابت نمى كند).
9 ـ در حديث ديگرى از امام صادق(عليه السلام) آمده است: «كُلُّ رِياء شِرْكٌ اِنَّهُ مَنْ عَمِلَ لِلنّاسِ كانَ ثَوابُهُ لِلنّاسِ وَ مَنْ عَمِلَ لِلّهِ كانَ ثَوابُهُ عَلَى اللّهِ»(9)؛ (هر ريائى شرك است، هر كس براى مردم عمل كند پاداش او بر مردم است، و هر كس براى خدا عمل كند ثوابش بر خداست).
10 ـ در حديثى از امام اميرالمؤمنين(عليه السلام) مى خوانيم: «الْمُرائى ظَاهِرُهُ جَميلٌ وَ باطِنُهُ عَليلٌ ...»(10)؛ (ريا كار ظاهر عملش زيبا و باطنش زشت و بيمار است).
و نيز فرمود: «ما اَقْبَحَ بِاْلاِنْسانِ باطِناً عَليلاً وَ ظاهِراً جَميلاً»(11)؛ (چه زشت است كه باطن انسان خراب و بيمار و ظاهرش زيبا باشد).
و در اين زمينه روايات از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) و ائمّه هدى بسيار فراوان است.(12)