آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

نزاع و کشمکش و دشنام و ناسزا و حتی جدال و خونریزى میان اصحاب بوده است. پس وقتى خود صحابه، طرف مقابل خود را گمراه و منحرف از دین خدا و رسول مى دانستند و او را عادل نمى دانستند، پس چگونه ما همه آنان را پاک و عادل بشماریم.

کسى که تاریخ صحابه را پس از رحلت رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بررسى مى کند انبوهى از نزاع و کشمکش و تبادل دشنام و ناسزا میان اصحاب مى بیند و گاهى هم جدال و خونریزى مشاهده مى کند. چه بسیار رزمندگان بدر و اُحد که حرمتشان شکسته شد، یا مورد شکنجه قرار گرفتند یا خونشان توسط صحابى دیگرى ریخته شد.
در این ها شکى نیست. نکته مهم این است که هر یک از دو طرف تخاصم و نزاع، طرف مقابل را گمراه و شایسته کیفر و قتل مى دانست. این باور، حتى اگر از اجتهادشان هم سرچشمه گرفته باشد، نشان مى دهد که هر یک از دو گروه مخالف هم، گروه دیگر را عادل نمى دانست. پس وقتى خود آن صحابى ها، طرف مقابل خود را گمراه و منحرف از دین خدا و رسول مى دانستند و بر همین اساس بر ضدّ آنان شمشیر مى کشیدند و آنان را مى کشتند، چگونه بر ما جایز است که همه آنان را پاک و عادل بشماریم و بر همه به طور یکسان جامه تقدس بپوشانیم و از هر خطا و انحرافى منزّه بدانیم؟
مگر نه این که هر کس حال و روحیات خود را بهتر مى شناسد؟ مگر نه این که صحابه، انگیزه ها و حالات خودشان و افراد نسل خودشان را بهتر از ما نمى شناختند؟ حرف هایى که میان آنان ردّ و بدل شده، بیانگر اعتقاد آنان درباره یکدیگر است.
اتهام یکدیگر به دروغ و نفاق و فحش و ناسزا از ساده ترین کارهاى رایج میان آنان بوده است. سعد بن عباده رئیس قبیله خزرج، سعد بن معاذ را که رئیس قبیله اوس بود دروغگو مى دانست. عایشه مى گوید: سعد بن عباده بزرگ خزرجیان به سعد بن معاذ گفت: به خدا قسم دروغ مى گویى! اُسید بن حضیر که پسرعموى سعد بن معاذ بود به او گفت: به خدا تو دروغ مى گویى، او را خواهیم کشت، تو منافقى هستى که از منافقان دفاع مى کنى. دو گروه به جان هم افتادند و نزدیک بود که با هم پیکار کنند، در حالى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بر منبر بود و پیوسته آنان را به سکوت و آرامش فرا مى خواند تا آنکه آرام شدند.(1)
در بحث هاى آینده نمونه هاى دیگرى از سخنان و رفتارهایشان که گویاى اعتقادشان در باره مخالفان خویش است خواهد آمد. آیا شگفت نیست که در محضر حضرت رسول(صلى الله علیه وآله) یک صحابى صحابى دیگر را به دروغگویى و نفاق نسبت دهد، در حالى که هر دو از چهره هاى برجسته انصارند؟ ولى آنان که بعدها آمدند، همه صحابه را به عدالت و تقوا و پارسایى و زهد ستودند، چه دایه هاى مهربان تر از مادر!(2)