آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

هدف از بررسى عدالت صحابه، شناخت شایسته از ناشایسته است، تا پژوهشگر بتواند دین را از صالحان فراگیرد و از فاسدان بپرهیزد. اما از خطیب از ابى زرعه رازى نقل شده: «هر گاه دیدى کسى به عیب جویى یکى از اصحاب پیامبر(ص) مى پردازد، بدان که او زندیق است، چرا که پیامبر(ص) و قرآن حق هستند و اینها را صحابه به ما رسانده اند و اینان مى خواهند گواهان ما را نقد کنند تا قرآن وسنت را باطل سازند، و آنان زندیق هستند». در جواب مى گوییم: رازى به برادر مسلمان خود بدگمان شده و برخى از گمان ها به تعبیر قرآن گناه است.

هدف از بررسى عدالت صحابه، همان هدف بررسى راویان قرن هاى پس از آنان و شناخت شایسته از ناشایسته است، تا پژوهشگر بتواند دین را از صالحان فراگیرد و از فاسدان بپرهیزد. اگر کسى با این هدف به بررسى حالات آنان بپردازد جاى ملامت نیست.
از همین جا سستى آنچه خطیب از ابى زرعه رازى نقل کرده آشکار مى شود که گفته است:
هر گاه دیدى کسى به عیب جویى یکى از اصحاب پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله) مى پردازد، بدان که او زندیق است، چرا که پیامبر(صلى الله علیه وآله) حق است و قرآن هم حق است و آنچه آورده حق است و همه اینها را صحابه به ما رسانده اند و اینان مى خواهند گواهان ما را نقد کنند تا قرآن وسنت را باطل سازند، نقد و جرح بر خودشان سزاوارتر است و آنان زندیق هستند.(1)
مى گوییم: رازى به برادر مسلمان خود بدگمان شده است و برخى از گمان ها به تعبیر قرآن گناه است. اگر به جاى آن سخن چنین گفته بود:
«هر گاه دیدى کسى درباره اصحاب پیامبر(صلى الله علیه وآله) بررسى مى کند تا راست و دروغ او را و خیر و شرّ او را بشناسد تا دین خود را از نیکان راستگو فراگیرد و از غیر آنان بپرهیزد، بدان که او از محقّقان در دین و از حقیقت جویان است» بهتر و شایسته تر بود، بلکه درست هم همین است.
درست نیست که دانشمند، کسى را که مى خواهد در امور دین تحقیق کند، به کفر متهم سازد و بگوید که او مى خواهد گواهان مسلمین را خراب کند تا قرآن و سنت را باطل سازد. گواهان مسلمین هزاران نفر از اصحاب پیامبرند، پس نقد و جرح عده اى و عادل شمردن عده دیگر، زیانى به قرآن و سنت نمى زند و دین وابسته به این گروه مخدوش نیست و این راه درستِ ارزیابى و قضاوت نیست.(2)