آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برخی از مسلمانان در جنگ احد با فرمان پیامبر(ص) مخالفت کرده و به طمع غنیمت، موقعیت خود را بر تنگه احد رها کرده و دچار هزیمت شدند. آنان پیامبر(ص) را در میدان نبرد تنها گذاشته و به کوه ها پناه بردند. قرآن می فرماید: «هنگامى را كه از كوه بالا ميرفتيد و از شدت وحشت، به عقب ماندگان نگاه نمى ‏كرديد». آیه فرار گروهی را توصیف مى کند که دعوت پیامبر(ص) را اجابت نکرده و حضرت را در بین انبوهی از مشرکان رها کردند. البته گروهى هم بودند که پیرامون حضرت مانده و شرّ دشمنان را دفع کردند.

در جنگ احد، اوضاع بر ضد مسلمانان آشفته گشت، چرا که فرمان پیامبر(صلى الله علیه وآله) را مخالفت کردند و به طمع غنیمت، موقعیت خود را بر تنگه احد رها کردند و دچار هزیمتى شدند که در کتب سیره و تاریخ آمده است. آنان پیامبر(صلى الله علیه وآله) را در میدان نبرد تنها گذاشتند و جز تنى چند از صحابه، همراه آن حضرت نماندند و هر چه پیامبر خدا(صلى الله علیه وآله)آنان را به بازگشت به میدان و یارى فراخواند، در آن لحظات دشوار او را رها کرده به کوه ها پناه بردند تا از آسیب دشمن مصون بمانند. قرآن کریم از این فرار زشت یاد مى کند: «اذْ تُصْعِدُونَ وَ لا تَلْوُونَ عَلى‏ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ في‏ أُخْراكُم»؛ ( ـ به خاطر بياوريد ـ هنگامى را كه از كوه بالا ميرفتيد و جمعى در وسط بيابان پراكنده شدند و از شدت وحشت،) به عقب ماندگان نگاه نمى‏كرديد).(1).
خطاب این آیه به کسانى است که در روز اُحد گریختند و ترس آنان از مشرکین و فرارشان از جبهه را توصیف مى کند که به کسى توجه نداشتند و دعوت هاى پیامبر را اجابت نکردند، در حالى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) از پشت سر آنان را صدا مى زد: «بندگان خدا! نزد من آیید، منم پیامبر خدا»، با این حال، کسى از فراریان پاسخش نداد.
آیه تفرقه و گریز آنان را توصیف مى کند که برخى نزدیک پیامبر(صلى الله علیه وآله) بودند و بعضى دورتر، ولى هیچ کدامشان دعوت پیامبر(صلى الله علیه وآله) را اجابت نکردند و آن حضرت را در میان انبوه مشرکان رها کردند و توجهى به این که پیامبر کشته، اسیر یا مجروح شود نداشتند.
البته گروهى هم بودند که پیرامون حضرت ماندند و شرّ دشمنان را دفع کردند، همانان که خداوند از آنان با تعبیر «سَیَجْزِی اللهُ الشّاکِرِینَ»(2) یاد مى کند. سپس خداوند، پشت کردن به جبهه و فرارشان از جهاد را لغزشى مى داند که با فتنه شیطان پیش آمد: «إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّیْطانُ بِبَعْضِ ما کَسَبُوا»(3)؛ (آنان منافق نبودند، چرا که منافق بخشوده نمى شود و آنان را خدا بخشود، بلکه از اصحابِ عادل بودند)!(4)