آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

متکلمان معتزله و شیعه امامیه معتقدند: خداوند متعال در دنیا و آخرت به دیده سر ادراک نمى شود، ولى با قلب و دل و به چشم یقین رؤیت مى شود. این عالى ترین مراتب ایمان است که از آن به «عین الیقین» و شهود قلبى تعبیر مى شود. ولی وهابیان و حنبلیان به طور عموم، و تابعین مذهب اشعرى از حنفیه و مالکیّه و شافعیّه معتقدند که خداوند متعال در دنیا یا در آخرت دیده مى شود.

از جمله مسائلى که از روزگاران کهن نزد متکلمان مورد بحث بوده و اختلاف شدیدى در آن واقع شده، رؤیت خداوند متعال است. آیا خداوند را در دنیا یا در آخرت، به چشم سر یا با چشم بصیرت مى توان دید؟ در این زمینه اقوال مختلفى وجود دارد که به برخى از آن ها اشاره مى کنیم؛
معتزله و شیعه امامیه معتقدند: خداوند متعال در دنیا و آخرت به دیده سر ادراک نمى شود، ولى با قلب و دل و به چشم یقین رؤیت مى شود. و این عالى ترین مراتب ایمان است که از او به «عین الیقین» و شهود قلبى تعبیر مى شود.
ثعالبى در تفسیر آیه شریفه «وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى * عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى»(1) مى گوید: « از عایشه و جمهور اهل سنّت نقل شده که ضمیر در «رآه» به جبرئیل بازمى گردد نه پیامبر»(2) نتیجه این که پیامبر(صلى الله علیه وآله) خدا را ندیده است
شاطبى مى گوید: «صحابه منکر رؤیت خداوند متعال بوده اند».(3)
ذهبى در شرح حال ابوعبدالله بخارى مى گوید: «او عالم اهل بخارا و شیخ آنان، فقیهى باورع و زاهد بود. و هر کسى را که قائل به خلق قرآن و احادیث رؤیت و نزول خدا از آسمان بود، تکفیر مى نمود».(4)
ولی وهابیان و حنبلیان به طور عموم، و تابعین مذهب اشعرى از حنفیه و مالکیّه و شافعیّه معتقدند که خداوند متعال در دنیا یا در آخرت دیده مى شود.
ابن قیّم جوزیه مى گوید: «قرآن و سنّت متواتر و اجماع صحابه و ائمه اسلام و اهل حدیث و... بر این عقیده اند که خداوند متعال در روز قیامت با چشم سر به طور عیان رؤیت مى شود؛ همان گونه که ماه شب چهارده و خورشید هنگام ظهر را مى توان دید».(5)
البانى در فتاواى خود مى گوید: «ما اهل سنّت بر این باوریم که از جمله نعمت هاى خداوند بر بندگانش آن است که در روز قیامت، براى بندگانش تجلّى مى کند و او را خواهند دید؛ همان گونه که ماه را در شب چهارده مى بینیم».(6)
عبدالعزیز بن باز مفتى آل سعود در عصر خود مى گوید: «کسى که منکر رؤیت خداوند متعال در آخرت است، پشت سرش نمى توان نماز گزارد و او نزد اهل سنّت و جماعت، کافر است».(7)
همچنین البانى در تعلیقه خود بر کتاب العقیدة الطحاویة (8) از برخى از مشبّهه نقل کرده و تأیید مى کند: کسى که معتقد به رؤیت خداوند باشد، ولى نه در جهت خاص، باید به عقل خود مراجعه کند؛ یعنى مشکلى در عقل خود دارد.(9)