آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

ابو حنیفه، صاحب الاعتقاد والهدایة، صاحب الفرق بین الفِرَق، صاحب فیض القدیر، قرطبى در کتاب تذکرة، همچنین شرح صحیح مسلم و ذهبی در سِیَر أعلام النبلاء، بر حقانیت علی(ع) در جنگهایش صحه گذاشته اند.

از ابو حنیفه درباره پیکار جنگ جمل سؤال شد. وى گفت: على(علیه السلام) در آن جنگ، به عدالت رفتار کرد و او همان کسى است که چگونگى پیکار با سرکشان را به مسلمانان آموخت و هیچ کس با على(علیه السلام) پیکار نکرد که او را به سوى حق بازگرداند، جز آن که على(علیه السلام) از او به حق، نزدیک تر و سزاوارتر بود، و اگر على(علیه السلام) نبود، کسى نمى دانست روش اسلام در جنگ با مسلمانان چیست(1).
الاعتقاد والهدایة ـ به نقل از ابن خُزَیمه(2) ـ آورده است: هر کس با امیرمؤمنان على بن ابى طالب(علیه السلام) در فرمان روایى اش منازعه کند، سرکش (باغى) است. این مطلب را از استادان خویش به یاد دارم. و ابن ادریس شافعى نیز همین را گفته است(3).
به نقل از ابو منصور(4)، در کتاب الفرق بین الفِرَق در تشریح اصولى که اهل سنّت بر آنها اتّفاق نظردارند آمده است: اهل سنت، على(علیه السلام) را در جنگ هایش در بصره، صفّین و نهروان، تأیید مى کنند. آنان درباره جنگ صفّین معتقدند: حق با على(علیه السلام) بوده است و معاویه و یارانش بر او سرکشى کردند. بدین معنا که در رفتار خود با على(علیه السلام) اشتباه کردند؛ ولى با اشتباهشان کافر نشدند.(5)
فیض القدیر ـ به نقل از عبد القاهر جُرجانى(6) [در کتاب الإمامة] ـ می نویسد: فقیهان حجاز و عراق از دو تیره حدیث گرا و اهل رأى که از جمله آنهایند: مالک، شافعى، ابوحنیفه، اَوزاعى، و اکثر قابل توجّهى از متکلّمان و مسلمانان، اتّفاق نظر دارند که على(علیه السلام) در پیکارش با اهل صِفّینْ درستکار بوده، چنان که در نبرد با لشکر جمل نیز درستکار بود، و کسانى که با وى جنگیدند، سرکشانِ ستمکار به وى بودند؛ لیکن با سرکشى شان کافر نشدند(7).
قرطبى در کتاب تذکرة ـ به نقل از ابو المعالى(8) ـ می نویسد: على(علیه السلام) پیشوایى بود که در حکومتش بر حق بود و پیکارکنندگانِ با وى، همه سرکش بودند(9).
همچنین در شرح صحیح مسلم آمده است: على(علیه السلام) در جنگ هایش بر حق و درستکار بود. و این رأى اهل سنّت است(10).
همو درباره حدیث عمّار می گوید: دانشمندان گفته اند: این حدیث، دلیل آشکار است بر این که على(علیه السلام) بر حق و درستکار بود(11).
ذهبی در سِیَر أعلام النبلاء می نویسد: ما شک نداریم که على(علیه السلام) برتر از کسانى بود که با وى جنگیدند و او به حق، نزدیک تر و سزاوارتر است(12).
ابن حَجر ـ پس از گزارش حدیث خوارج ـ می نویسد: از فایده هاى این حدیث؛ این است که افتخارى بزرگ براى على(علیه السلام) است در اینکه او پیشوایى بر حق بود، و او در پیکارش با کسانى که با او جنگیدند [در جمل و صفّین و غیر از این دو جنگ]، بر حق بود(13).
همچنین ابن حجر درباره این آیه: «و اگر دو طایفه از مؤمنان با هم بجنگند ...»،(14) می گوید: در این آیه فرمان به پیکار با گروه سرکش وجود دارد و به اثبات رسیده است که کسانى که با على(علیه السلام) جنگیدند، سرکش (باغى) بودند(15).(16)