آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

قرآن کریم مریم(س) را بانوی برگزیده ی خدا، بانوی پاک و مطهر، بهترین زنان عصر خود، مظهر عفاف، الگوی مؤمنان، دختری عابد، بسیار راستگو و هم سخن با فرشتگان دانسته و می فرماید: «فرشتگان گفتند: اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان، برترى بخشیده است...». منابع اسلامی، وفات حضرت مریم(ع) را پیش از به صلیب کشیده شدن حضرت عیسی (ع) دانسته از این رو حضور مریم (ع) در مراسم به صلیب کشیده شدن فرزندش واقعیت ندارد.
 

قرآن کریم مریم (علیهاالسلام) را بانوی برگزیده ی خدا، بانوی پاک و مطهر، بهترین زنان عصر خود، مظهر عفاف، الگوی مؤمنان، دختری عابد، بسیار راستگو (صدّیقه) و هم سخن با فرشتگان (محدّثه) معرفی کرده است.
آیاتی از قرآن کریم به وضوح جایگاه مریم (علیهاالسلام) در اندیشه ی اسلامی را به تصویر کشیده است: «وَ إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمینَ * یا مَرْیمُ اقْنُتی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدی وَ ارْکَعی مَعَ الرّاکِعینَ»(1)
؛ (و (به یاد آورید) هنگامى را که فرشتگان گفتند: «اى مریم! خدا تو را برگزیده و پاک ساخته و بر تمام زنان جهان، برترى بخشیده است. اى مریم! (به شکرانه این نعمت) براى پروردگار خود، خضوع کن و سجده به جا آور؛ و با رکوع کنندگان، رکوع کن.)
مریم (علیهاالسلام) به عبادت پروردگارش علاقه ای وافر داشت. به گفته ی امام صادق (علیه السلام)، مریم (علیهاالسلام) دو روز را روزه می گرفت و یک روز را افطار می کرد.(2) بر طبق روایتی، عیسی (علیه السلام) پس از مادر بر قبر او حاضر شد و با وی چنین گفت: « ای مادر با من سخن بگو. آیا دوست داری که به دنیا بازگردی؟ مریم (علیهاالسلام) گفت: آری به بازگشتن علاقه مندم تا در شب سرد زمستان برای خداوند نماز به پای دارم و در روزهای گرم و سوزان روزه بدارم. ای فرزندم این راه بسیار خوفناک است.»
از نگاه قرآن، مریم (علیهاالسلام) به دلیل خودداری در مقابل گناهان جنسی ضرب المثل پاکدامنی شد و قابلیت یافت تا مادر مسیح (علیه السلام) موعود گردد:
«وَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذِینَ آمَنُوا امْرَأَتَ فِرْعَوْنَ إِذْ قالَتْ رَبِّ ابْنِ لِی عِنْدَکَ بَیتاً فِی الْجَنَّةِ وَ نَجِّنِی مِنْ فِرْعَوْنَ وَ عَمَلِهِ وَ نَجِّنِی مِنَ الْقَوْمِ الظّالِمِینَ * وَ مَرْیمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتِی أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فِیهِ مِنْ رُوحِنا وَ صَدَّقَتْ بِکَلِماتِ رَبِّها وَ کُتُبِهِ وَ کانَتْ مِنَ الْقانِتِینَ»(3)
؛ (و خداوند براى مؤمنان، به همسر فرعون مثل زده است، در آن هنگام که گفت: «پروردگارا! نزد خود براى من خانه اى در بهشت بساز و مرا از فرعون و کار او نجات ده و مرا از گروه ستمگران رهایى بخش!» .و همچنین به مریم دختر عمران که دامان خود را پاک نگه داشت، و ما از روح خود در آن دمیدیم؛ او کلمات پروردگار خویش و کتابهایش را تصدیق کرد و از مطیعان (فرمان خدا) بود)
شاید برای آنکه مریم (علیهاالسلام) از صلاحیت مادر مسیح شدن برخوردار شود، لازم بود از آزمایش سخت خود نگهداری جنسی پیروزمندانه فارغ شود. تنها پس از ظهور جبرئیل امین به صورت مردی خوش سیما در مکانی خلوت و به دور از چشم دیگران در اوج جوانی مریم (علیهاالسلام) و موفقیت وی در این آزمایش سخت بود که وی برای پذیرش روح خدا انتخاب شد:
«وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَکاناً شَرْقِیاً * فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَیها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِیاً * قالَتْ إِنِّی أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْکَ إِنْ کُنْتَ تَقِیاً * قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّکِ لاَِهَبَ لَکِ غُلاماً زَکِیاً * قالَتْ أَنّى یکُونُ لِی غُلامٌ وَ لَمْ یمْسَسْنِی بَشَرٌ وَ لَمْ أَکُ بَغِیاً * قالَ کَذالِکَ قالَ رَبُّکِ هُوَ عَلَی هَینٌ وَ لِنَجْعَلَهُ آیةً لِلنّاسِ وَ رَحْمَةً مِنّا وَ کانَ أَمْراً مَقْضِیاً»(4)
؛ (و مریم را در این کتاب یاد کن، آن هنگام که از خانواده اش در ناحیه شرقى (بیت المقدس) کناره گرفت و میان خود و آنان حجابى افکند (تا خلوتگاهش از هر نظر براى عبادت آماده باشد) در این هنگام، ما روح (و فرشته مقرب) خود را به سوى او فرستادیم و او در شکل انسانى بى عیب و نقص، بر مریم ظاهر شد (مریم سخت ترسید و) گفت: اگر خدا ترس هستى، من از تو، به خداى رحمان پناه مى برم .گفت: من تنها فرستاده پروردگار توام؛ (آمده ام) تا پسر پاکیزه اى به تو ببخشم .گفت: چگونه ممکن است پسرى براى من باشد؟! در حالى که تاکنون انسانى با من تماس نداشته و زن آلوده اى نبوده ام! گفت: این گونه پروردگارت فرموده: این کار بر من آسان است (ما او را مى آفرینیم) تا او را براى مردم نشانه اى قرار دهیم؛ و رحمتى باشد از سوى ما و این امرى است پایان یافته و گفتگو ندارد).
از عبارت قرآن کریم می توان دریافت که سخن گفتن با فرشتگان خداوند در چندین مورد برای مریم (علیهاالسلام) حاصل شده است. در یکی از این ملاقات ها بود که بشارت تولد عیسی (علیه السلام) به مریم (علیهاالسلام) داده شد. به نظر می رسد که ملاقات با جبرئیل روح الامین و بارداری مریم (علیهاالسلام) مدتی پس از بشارت اولیه به تولد عیسی (علیه السلام) بوده باشد. بنابراین، پس از ملاقات با جبرئیل که به شکل انسانی خوش سیما بر وی ظاهر شد و ردوبدل شدن آن سخنان، مریم (علیهاالسلام) اطمینان یافت که این همان بشارتی است که فرشتگان در دیدارهای گذشته به او داده بودند:
«إِذْ قالَتِ الْمَلائِکَةُ یا مَرْیمُ إِنَّ اللّهَ یبَشِّرُکِ بِکَلِمَة مِنْهُ اسْمُهُ الْمَسیحُ عیسَى ابْنُ مَرْیمَ وَجیهاً فِی الدُّنْیا وَ الآْخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبینَ * وَ یکَلِّمُ النّاسَ فِی الْمَهْدِ وَ کَهْلاً وَ مِنَ الصّالِحینَ * قالَتْ رَبِّ أَنّى یکُونُ لی وَلَدٌ وَ لَمْ یمْسَسْنی بَشَرٌ قالَ کَذالِکَ اللّهُ یخْلُقُ ما یشاءُ إِذا قَضى أَمْراً فَإِنَّما یقُولُ لَهُ کُنْ فَیکُونُ».(5)
از روایات اسلامی چنین به دست می آید که مریم (علیهاالسلام) دختری بسیار زیبا بود که زیبائیش او را نفریفت. از امام صادق (علیه السلام) روایت شده است که: «در روز قیامت زسن زیبارویی را که فریفته ی زیبایی خود شده و به گناه گرفتار آمده برای محاکمه می آورند. می گوید: خداوندا به دلیل آن که به من زیبائی عطا کردی چنین گرفتار شده ام. آنگاه مریم (س) را حاضر می کنند و به آن زن می گویند: تو زیباتر بودی یا مریم؟ به او نیز زیبائی عطا کردیم اما فریفته نشد.»(6)
خداوند به دفاع از پاکی و پیراستگی مریم (علیهاالسلام) در مقابل اتهام یهودیان به وی سخت غضبناک شده و یهودیان را به کفر گویی و افترا متهم کرده است:
«بَلْ طَبَعَ اللّهُ عَلَیها بِکُفْرِهِمْ فَلا یؤْمِنُونَ إِلاّ قَلیلاً * وَ بِکُفْرِهِمْ وَ قَوْلِهِمْ عَلى مَرْیمَ بُهْتاناً عَظیماً»(7)
(بلکه خداوند به خاطر کفرشان بر دل هایشان مهر زده و در نتیجه جز شماری اندک ( از ایشان) ایمان نمی آورند. و (نیز) به سزای کفرشان و آن تهمت بزرگی که به مریم زدند).
از نگاه منابع اسلامی، به دلیل آن که مریم (علیهاالسلام) وقف خدمت در معبد شده بود و جز برای کارهای ضروری، از جمله وضع حمل عیسی، از معبد خارج نمی شد، داستان ازداوجش با یوسف نجار واقعیت ندارد. به نظر می رسد اتهام معاشرت مریم (علیهاالسلام) با سربازی رومی و جعل کردن لقب عیسی بن پانتر(8) که گفته می شود غیر مسیحیان مطرح کرده اند، در فضائی مسیحی زودتر شکل می گیرد تا فضائی اسلامی. در ادبیات اسلامی، محرّر بودن مریم (علیهاالسلام) و عدم خروج وی از معبد از یک سو و معجزه ی سخن گفتن عیسی (علیه السلام) در گاهواره به دفاع از عصمت مادر بسیار پررنگ است، حال که نامزدی مریم (علیهاالسلام) با یوسف که با حضور دائمی وی در معبد سازگار نیست و نبود معجزه ی تکلم عیسی (علیه السلام) در گاهواره، زمینه های طرح شبهه را تقویت می کند.
اطلاعات منابع اسلامی نشان می دهد که مریم (علیهاالسلام) در زمان حیات فرزند خود از دنیا رفت و عیسی (علیه السلام) خود غسل او را بر عهده گرفت.(9) از اینجا می توان دریافت که داستان حضور مریم (علیهاالسلام) در مراسم به صلیب کشیده شدن فرزندش نمی تواند واقعیت داشته باشد.
در اعتقادات شیعیان، مریم (علیهاالسلام) یکی از چهار زن برگزیده در تمام تاریخ بشریت است. پیامبر اکرم (صل الله علیه وآله وسلم) در حدیثی که از راویان بسیاری نقل شده است، فرمود: زنان برگزیده ی بهشت چهار نفرند: خدیجه (علیهاالسلام)دختر خویلد (همسر پیامبر)، فاطمه (علیهاالسلام) دختر محمد (صل الله علیه وآله وسلم)، مریم (علیهاالسلام) دختر عمران و آسیه (علیهاالسلام) دختر مزاحم (همسر فرعون).(10)