آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

خداوند در سوره مومنون خطاب به پیامبران می فرماید: از غذاهاى پاکیزه و طیّب تغذیه کنید و عمل صالح به جا آورید. راغب مى گوید: طیّب در شرع، به معنى چیزهاى پاک و حلال است. بر این اساس نوع تغذیه در روحیات انسان، مؤثر است و غذاهاى مختلف، آثار اخلاقى متفاوتى دارند. خداوند در آیات دیگر،  به مؤمنین نیز دستور می دهد غذای پاکیزه بخورید چرا که اعمال و سخنان طیب به مقام قرب او می رسد و استفاده از طیبات را، نشانه برتری انسان بر سایر موجودات می داند.

خداى متعال در آیه 51 سوره «مؤمنون» مى فرماید: (اى پیامبران! از غذاهاى پاکیزه و طیب تغذیه کنید و عمل صالح به جا آورید که من به آنچه شما عمل مى کنید آگاهم) ؛«یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ».
فرق میان شما و دیگر انسان ها این نیست که شما صفات بشرى ـ همانند نیاز به تغذیه ـ ندارید، تفاوت این است که: شما حتى تغذیه را نیز به عنوان یک وسیله تکامل پذیرفته اید و به همین دلیل، برنامه شما خوردن از طیبات و پاکیزه ها است در حالى که مردمى که خوردن را هدف نهائى خود قرار داده اند به هیچ وجه مقید به این برنامه نیستند، به دنبال چیزى مى روند که هوس حیوانى آنها را اشباع کند خواه خبیث باشد، یا طیب!.
و با توجه به این که: نوع تغذیه در روحیات انسان، مسلماً مؤثر است و غذاهاى مختلف، آثار اخلاقى متفاوتى دارد، ارتباط این دو جمله روشن مى شود که مى فرماید: «از غذاهاى پاکیزه بخورید» و «عمل صالح انجام دهید».
در روایات اسلامى، نیز مى خوانیم: خوردن غذاى حرام جلو استجابت دعاى انسان را مى گیرد.
حدیث معروفى که از پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله) نقل شده، شاهد این مدعى است: مردى خدمتش عرض کرد: دوست دارم دعایم مستجاب شود، فرمود: «طَهِّرْ مَأْکَلَکَ وَ لا تُدْخِلْ بَطْنَکَ الْحَرَامَ»؛ (غذاى خود را پاک کن، و از هر گونه غذاى حرام بپرهیز).(1)؛ (2)
ذکر این نکته نیز لازم است که: جمله «إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلِیمٌ» ؛(من از آنچه انجام مى دهید آگاهم) خود دلیل مستقلى براى انجام عمل صالح است; چرا که وقتى انسان بداند کسى همواره ناظر عمل او است که چیزى بر او مخفى نمى شود و حساب اعمال او را دقیقاً نگاه مى دارد، بدون شک این توجه در اصلاح عمل او مؤثر است.
و از این گذشته، تعبیرات آیه فوق، از طریق برانگیختن حس شکرگزارى انسان در برابر نعمت هاى پاکیزه اى که نصیب او شده، نیز روى اعمال انسان مؤثر است.
به این ترتیب، در این آیه از سه جهت، براى انجام عمل صالح کمک گرفته شده است:
از جهت تأثیر غذاى پاک بر صفاى قلب.
و از جهت تحریک حس شکرگزارى.
و از جهت توجه دادن به این که خدا شاهد و ناظر اعمال آدمى است.
و اما واژه «طیب»، به معنى هر چیز پاک و پاکیزه در مقابل «خبیث» (ناپاک) است.
«راغب» در «مفردات» مى گوید: «طیب» در اصل، به معنى هر امر لذت بخش است، خواه حواس انسان از آن لذت ببرد و یا روح و جان انسان، ولى در شرع، به معنى چیزى است که پاک و حلال باشد.
به هر حال، بسیارى از بحث هاى قرآن پیرامون طیب و طیبات دور مى زند:
ـ به پیامبران دستور مى دهد تنها از غذاى طیب تغذیه کنند.
1 ـ نه تنها به پیامبران، به همه مؤمنان خطاب مى کند: یا «أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ» ؛(اى کسانى که ایمان آورده اید، از طیباتى که به شما روزى داده ایم بخورید).(3)
2 ـ اعمال و سخنانى به مقام قرب او راه مى یابند که طیب و پاک باشند:«إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَ الْعَمَلُ الصّالِحُ یَرْفَعُهُ»؛ (کلمات طیب به مقام قرب او صعود مى کند و عمل صالح را بالا مى برد).(4)
3 ـ و نیز یکى از افتخارات بزرگى که خداوند به انسان داده، و به عنوان یکى از نشانه هاى برترى او بر سایر موجودات مى شمرد، استفاده از طیبات است: «وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى کَثِیر مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلا»؛ (ما فرزندان آدم را اکرام کردیم و بزرگ داشتیم، و آنها را در خشکى و دریا بر مرکبهائى حمل نمودیم و از روزیهاى طیب و پاکیزه به آنها بخشیدیم و بر بسیارى از مخلوقات خود فضیلت دادیم).(5)
در یک حدیث کوتاه و پر معنى، از پیامبر گرامى اسلام(صلى الله علیه وآله) نیز این حقیقت بازگو شده است: «یا أَیُّهَا النّاسِ! اِنَّ اللّهَ طَیِّبٌ لا یَقْبَلُ اِلاّ طَیِّباً»؛ (اى مردم! خداوند پاک و پاکیزه است و جز عمل پاک و پاکیزه چیزى را قبول نمى کند).(6)؛ (7)