آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

واژه محکم از ریشه حکم بر وزن (قفل) است که دارای معانی متعددی است اما همه آن ها، به معنای منع و جلوگیری است. آيات محكمات را، از اين نظر محكمات گفته اند كه صراحت و وضوح آنها از هرگونه تفسير و تأويل نادرست، جلوگيرى مى كند.

«حُكْم» (بر وزن قفل) به طورى كه بسيارى از بزرگان لغت گفته اند؛ در اصل به معناى منع و جلوگيرى است(1) سپس به قضاوت و همچنين حكومت اطلاق شده است، چرا كه قاضى و حاكم بوسيله حكم قطعى خود، افراد را از مخالفت با آن يا از كارهاى خلاف باز مى دارد.
«حَكَمَه» (بر وزن غلبه) به معناى آهنى است كه براى لجام و افسار حيوان در دهان يا بينى او مى گذارند. وقتى آن را بكشند، حيوان ناراحت مى شود و تسليم مى گردد؛ و در واقع همان مفهوم منع در اينجا نيز وجود دارد.
لسان العرب مى گويد: «حكم» معانى مختلفى مانند علم و فهم و قضاوت به حقّ و عدالت دارد. (به خاطر اين كه اين امور انسان را از كار خلاف باز مى دارد.)
و «حكيم» را از اين نظر حكيم گفته اند كه داراى آگاهى كافى است و او را از كارهاى نادرست، باز مى دارد.
اين نكته نيز لازم به يادآورى است كه اين واژه در هر سه مورد، يعنى مورد قانون گذارى و قضاوت و امور اجرايى به كار مى رود؛ و حاكم در هر سه مورد، گفته مى شود؛ و لذا در بعضى از متون لغت، يكى از معانى حكم تفويض امر و واگذارى كار به كسى ذكر شده است.
در كتاب العين آمده است: كه حكمت، بازگشت به مفهوم عدالت و علم و حلم مى كند. او در ادامه سخن اش، اين واژه را به معناى منع يا منع از فساد تفسير كرده، كه با گفتارى كه از ساير ارباب لغت در بالا ذكر كرديم، هماهنگ است.
آيات محكمات را، از اين نظر محكمات گفته اند كه صراحت و وضوح آنها از هرگونه تفسير و تأويل نادرست، جلوگيرى مى كند.(2)