آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

اولین بار خلف حلاج و پسرش احمد در ری به تبلیغ قائمیت محمد بن اسماعیل پرداختند اما کارى از پیش نبردند. سپس مردى به نام غیاث، امیرحسین مروزى حاکم قدرتمند مرورود را به کیش اسماعیلى درآورد. پس از او ابوحاتم رازی حاکم ری و آل زیار در شمال ایران را به کیش اسماعیلى در آورد. نسفی هم در خراسان امیر نصر دوم سامانی را وارد مذهب اسماعیلیه کرد. در ادامه ابویعقوب سجستانى رهبر قرامطه رى شد و بعد از سالها تبلیغ مهدویت محمد بن اسماعیل با تلاش المعزّلدین الله به فاطمیان پیوست و پرونده قرمطیان در ایران بسته شد.

بنابر شواهد تاریخى گویا اولین فردى که در ایران مردم را به کیش اسماعیلیه فراخواند، خلف حلاّج بود. از زندگانى و فعالیتهاى وى اطلاع دقیقى در دست نیست. او در رى به تبلیغ قائمیّت محمد بن اسماعیل پرداخت، ولى به خاطر کثرت مخالفان، کارى از پیش نبرد. بعد از وى، پسرش احمد جانشین وى شد. بعد از احمد، مردى به نام غیاث رهبرى دعوت در ایران را به عهده گرفت، ولى به علت مخالفتهاى مردم رى، مجبور به فرار شد. غیاث به مرورود رفته و توانست امیرحسین مروزى حاکم آنجا را به کیش اسماعیلى درآورد. اسماعیلى شدن این امیر قدرتمند، باعث گسترش کیش اسماعیلى در آن مناطق گردید. غیاث به رى بازگشته و در آنجا از دنیا رفت. بعد از غیاث یکى از مهمترین داعیان اسماعیلى با نام ابوحاتم رازى رهبر دعوت اسماعیلیه در رى شد. او یکى از نام آورترین داعیان اسماعیلى بود که در گسترش مذهب اسماعیلیه در ایران نقش اساسى داشت. او توانست امیر احمد بن على، حاکم رى و مردوایج موسس حکومت محلّى آل زیار در شمال ایران را به کیش اسماعیلى وارد سازد. ابوحاتم بعد از عمرى تلاش در سال 322 هـ  از دنیا رفت.(1)

در خراسان بعد از حسین مروزى، محمد بن احمد نسفى جانشین امر دعوت در خراسان شد و به دربار سامانیان در بخارا راه یافت. او با تلاش بى وقفه خود، امیر نصر دوّم سامانى را وارد مذهب اسماعیلیه کرد. او داعیانى به سیستان فرستاده و به تبلیغ مهدویت محمد بن اسماعیل پرداخت. تغییر کیش امیر نصر سامانى براى دولت مردان سامانى گران آمده و موجب شد امراى سامانى در یک طرح منسجم، امیر نصر سامانى و محمد بن احمد نسفى را در سال 332 هـ  به قتل رسانند و اسماعیلیان خراسان را مورد تعقیب و آزار شدید قرار دهند.
یکى دیگر از داعیان قرامطه بعد از نسفى، ابویعقوب سجستانى است که رهبرى دعوت قرامطه در رى به او واگذار گردید. او بعد از سالها تبلیغ در راه مهدویت محمد بن اسماعیل بر اثر تشریک مساعى المعزّلدین الله به فاطمیان پیوست و امامت خلفاى فاطمى را پذیرفت و این چنین پرونده قرمطیان ایران براى همیشه در تاریخ بسته شد.(2)