آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

برای آن پنچ تفسیربیان شده: 1- حالاتی که انسان در طریق پر رنج و مشقت خود از دنیا تا آخرت به سوى خداوند پیدا مى کند.2- حالاتى که انسان از هنگام نطفه تا موقع مرگ مى پیماید. 3- حالاتی که انسان در زندگى دنیا از سلامت و بیمارى و اندوه و...  مى پیماید. 4- شدائد مختلفى که انسان در روز قیامت با آن رو به رو مى شود. 5- حالاتى که در اقوام پیشین واقع شده، مثل انکارهاى مخالفان و... .

مفسرین براى جمله«لَتَرْکَبُنَّ طَبَقاً عَنْ طَبَق» (1) که بیانگر حالات مختلفى است که انسان در مسیر زندگى خود یکى پس از دیگرى پیدا مى کند، تفسیرهاى مختلفى ذکر کرده اند از جمله:
1 ـ منظور، حالات گوناگونى است که انسان در طریق پر رنج و مشقت خود به سوى خداوند و کمال مطلق پیدا مى کند: نخست عالم دنیا، بعد جهان برزخ و سپس رستاخیز و حالات مختلف آن (توجه داشته باشید که«طَبَق» از ماده «مطابقه» به معنى قرار دادن چیزى فوق چیز دیگر است، و به معنى منازلى که انسان در سیر صعودى خود طى مى کند نیز آمده است).
2 ـ منظور، حالاتى است که انسان از هنگام نطفه تا موقع مرگ مى پیماید، که بعضى آن را به سى و هفت حالت شماره کرده اند!
3 ـ منظور حالات مختلفى است که انسان در زندگى دنیا از سلامت و بیمارى اندوه و سرور، غم و شادى، سختى و آسایش، صلح و جنگ مى پیماید.
4 ـ منظور، حالات و شدائد مختلفى است که انسان در روز قیامت با آن رو به رو مى شود، تا از حساب فارغ گردد و هر کس به سوى نتیجه کار خویش از بهشت و دوزخ برود.
5 ـ منظور، حالاتى است که در اقوام پیشین واقع شده، یعنى همان حوادث تلخ و شیرین و انواع تکذیب ها و انکارهاى مخالفان در این امت نیز واقع مى شود، این معنى در روایتى از امام صادق(علیه السلام) نقل شده است.
البته، جمع میان این تفسیرها مانعى ندارد و ممکن است آیه ناظر به همه این دگرگونى ها، تحولات و مراحلى باشد که انسان در مسیر زندگى خود، آن را مى پیماید.
بعضى مخاطب در این آیه را شخص پیامبر(صلى الله علیه وآله) دانسته و آیه را اشاره به آسمان هائى مى دانند که پیامبر(صلى الله علیه وآله) در شب معراج از آنها گذشت، اما با توجه به این که «ب» در«لَتَرْکَبُنَّ» ضمه دارد و معنى جمعى را مى رساند، این تفسیر مناسب نیست، به خصوص این که در آیات سابق نیز مخاطب کل انسان ها بودند.
به هر حال، حدوث این حالات و عدم استقرار آدمى بر یک حالت، از یکسو دلیل مخلوق بودن او و نیاز داشتن به خالق است؛ چرا که هر متغیرى حادث و هر حادثى خالقى مى خواهد.
و از سوى دیگر، دلیلى است بر عدم پایدارى این جهان.
و از سوى سوم، نشانه اى است بر حرکت مستمر انسان به سوى ذات پروردگار و مسأله معاد. (2)