آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

مرد انصاری گروهی ازمردم را دعوت کرد. آنهاعلاوه برغذا شراب نوشیدند و شروع به ذکر افتخارات خود کردند، تا اینکه که یکى از آنها استخوان شترى را برداشت و بر بینى سعد بن وقاص کوبید و آن را شکافت. او این جریان را خدمت پیامبر(ص) عرض کرد و آیه مورد بحث نازل شد. یا اینکه درباره عمر می باشد که علاقه شدیدى به نوشیدن شراب داشت، و مى گفت: خدایا بیان روشنى در مورد خمر براى ما بفرما.

در آیات (90 ـ 91) سوره «مائده» می خوانیم: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الأَنْصابُ وَ الأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ * إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ»؛ (اى کسانى که ایمان آورده اید! شراب و قمار و بت ها و ازلام [نوعى بخت آزمائى]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دورى کنید تا رستگار شوید! * شیطان مى خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد. آیا [با این همه زیان و فساد، و با این نهى اکید،] خوددارى خواهید کرد؟!)
شأن نزول:
در تفاسیر شیعه و اهل تسنن، شأن نزول هاى مختلفى درباره آیه نخست ذکر شده است، که تقریباً با یکدیگر شباهت دارند از جمله این که در «تفسیر درّ المنثور» از «سعد بن وقاص» چنین نقل شده: این آیه درباره من نازل گردید؛ مردى از انصار غذائى تهیه کرده بود، و ما را دعوت کرد، جمعى در مجلس میهمانى او شرکت کردند، و علاوه بر صرف غذا شراب نوشیدند و این قبل از تحریم شراب در اسلام بود، هنگامى که مغز آنها از شراب گرم شد شروع به ذکر افتخارات خود کردند، کم کم کار بالا گرفت و به اینجا رسید که یکى از آنها استخوان شترى را برداشت بر بینى من کوبید و آن را شکافت، من خدمت پیامبر(صلى الله علیه وآله) رسیده این جریان را عرض کردم، در این موقع آیه فوق نازل شد.(1)
از «مسند احمد»، «سنن ابى داود»، «نسائى» و «ترمذى» چنین نقل شده است: «عمر» ـ که طبق تصریح «تفسیر فى ظلال»، جلد سوم، صفحه 33 ـ علاقه شدیدى به نوشیدن شراب داشت، دعا مى کرد و مى گفت: خدایا بیان روشنى در مورد خمر براى ما بفرما.
هنگامى که آیه سوره «بقره» «یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِر»(2) نازل شد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) آیه را براى او قرائت کرد ولى او باز به دعاى خود ادامه مى داد، و مى گفت:
خدایا بیان روشن ترى در این زمینه بفرما، تا این که آیه «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لاتَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُکارى»(3) نازل شد، پیامبر(صلى الله علیه وآله) آن را نیز بر او خواند، باز به دعاى خود ادامه مى داد! تا این که سوره «مائده» (آیه مورد بحث) که صراحت فوق العاده اى در این موضوع دارد، نازل گردید.
هنگامى که پیامبر(صلى الله علیه وآله) آیه را بر او خواند، گفت: «إِنْتَهَیْنا إِنْتَهَیْنا!»؛ (از نوشیدن شراب خوددارى مى کنیم، خوددارى مى کنیم)!(4)، (5)