آیین رحمت - معارف اسلامی و پاسخ به شبهات کلامی

طبق آیه 34 سوره لقمان، آگاهى بر زمان قیام قیامت، علم نزول باران و تمام جزئیات آن، آگاهی از دختر و پسر بودن جنین درون رحم مادران با تمام مشخصات آنها، اطلاع از اموری که انسان در آینده انجام می دهد و محل مرگ او و... همه و همه در اختیار خداوند است.در مورد حوادث فردا و فرداها و خصوصیات و جزئیات آنها، نیز همین گونه است از این رو خداوند می فرماید: «هیچ کس نمى داند فردا چه مى کند».

قرآن مجید در آیه 34 سوره «لقمان» سخن از علومى به میان مى آورد که مخصوص خدا است مى گوید: (آگاهى بر زمان قیام قیامت مخصوص خدااست)؛ «إِنَّ اللّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السّاعَةِ».
(و او است که باران را نازل مى کند)؛ و از تمام جزئیات نزول آن آگاه است «وَ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ».
و نیز (او است که از فرزندانى که در رحم مادرانند [با تمام مشخصات آنها] آگاه است)؛ «وَ یَعْلَمُ ما فِی الأَرْحامِ».
(و هیچ کس نمى داند فردا چه مى کند)؛ «وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ ما ذا تَکْسِبُ غَداً».
(و هیچ کس نمى داند در چه سرزمینى مى میرد؟)؛ «وَ ما تَدْرِی نَفْسٌ بِأَیِّ أَرْض تَمُوتُ».
(خداوند عالم و آگاه است)؛ «إِنَّ اللّهَ عَلِیمٌ خَبِیرٌ».
گذشته از این که: لحن آیه فوق، حکایت از این دارد که: آگاهى از قیامت و نزول باران و چگونگى جنین در رحم مادر، و امورى را که انسان در آینده انجام مى دهد، و محل مرگ او، در اختیار خداوند است و دیگران را به آن راهى نیست، روایاتى که در تفسیر آیه نیز وارد شده، این حقیقت را تأکید مى کند.
از جمله در حدیثى مى خوانیم: «اِنَّ مَفاتِیْحَ الْغَیْبِ خَمْسٌ لایَعْلَمُهُنَّ اِلاَّ اللّهُ و قَرَأَ هذِهِ الْآیَةَ»؛ (کلیدهاى غیب پنج است، که هیچ کس جز خدا نمى داند، سپس آیه فوق را تلاوت فرمود). (1)
در روایت دیگرى که در «نهج البلاغه» آمده، مى خوانیم: هنگامى که على(علیه السلام) از بعضى حوادث آینده خبر مى داد، یکى از یاران عرض کرد: اى امیرمؤمنان! از غیب سخن مى گوئى؟ و به علم غیب آشنائى؟
امام خندید، و به آن مرد که از طایفه «بنى کلب» بود فرمود:
«اى برادر کلبى! این علم غیب نیست، این فرا گرفته اى است از عالمى (یعنى پیامبر(صلى الله علیه وآله)، علم غیب تنها علم قیامت است، و آنچه خداوند سبحان در این آیه بر شمرده... و بعد از ذکر آیه شریفه فرمود: خداوند سبحان از آنچه در رحمها قرار دارد آگاه است، پسر است یا دختر؟ زشت است یا زیبا؟ سخاوتمند است یا بخیل؟ سعادتمند است یا شقى؟ چه کسى آتش گیره دوزخ است، و چه کسى در بهشت، دوست پیامبران؟... اینها علوم غیبیه اى است، که غیر از خدا کسى نمى داند، و غیر از آن علومى است که خداوند به پیامبرش تعلیم کرده، و او به من آموخته است، و برایم دعا نموده که خدا آن را در سینه ام جاى دهد، و اعضاى پیکرم را از آن مالامال سازد». (2)
از این روایت، به خوبى بر مى آید، که: منظور از عدم آگاهى مردم از این امور پنج گانه، تمام خصوصیات آنها است، فى المثل، اگر روزى وسائلى در اختیار بشر قرار گیرد ـ که هنوز آن روز فرا نرسیده است ـ و از پسر یا دختر بودن جنین به طور قطع آگاه شوند، باز این امر مسأله اى ایجاد نمى کند، چرا که آگاهى از جنین به آن است که تمام خصوصیات جسمانى، زشتى و زیبائى، سلامت و بیمارى، استعدادهاى درونى، ذوق علمى و فلسفى و ادبى، و سایر صفات و کیفیات روحى را بدانیم، و این امر براى غیر خدا امکان پذیر نیست!
همچنین این که: باران در چه موقع نازل مى شود؟ و کدام منطقه را زیر پوشش قرار مى دهد؟ و دقیقاً چه مقدار در دریا و چه مقدار در صحرا و دره و کوه و بیابان مى بارد؟ جز خدا کسى نمى داند!
در مورد حوادث فردا، و فرداها، و خصوصیات و جزئیات آنها، نیز همین گونه است.
و از اینجا پاسخ سؤالى که غالباً در اینجا مطرح مى شود، به خوبى روشن مى گردد، که مى گویند: ما، در تواریخ و روایات متعددى مى خوانیم، ائمه اهل بیت(علیهم السلام) و حتى بعضى از اولیاء اللّه غیر از امامان، از مرگ خود خبر دادند، و یا محل دفن خود را بیان کردند، از جمله، در حوادث مربوط به کربلا، بارها در روایات خوانده ایم، که پیامبر(صلى الله علیه وآله) یا امیرمؤمنان(علیه السلام) و انبیاى سلف از وقوع شهادت «امام حسین»(علیه السلام) و یارانش در این سرزمین خبر داده اند.
و در کتاب «اصول کافى» بابى در زمینه آگاهى ائمه(علیهم السلام) از زمان وفاتشان دیده مى شود. (3)
پاسخ این است: آگاهى بر پاره اى از این امور به صورت علم اجمالى ـ آن هم از طریق تعلیم الهى ـ هیچ منافاتى با اختصاص علم تفصیلى آنها به ذات پاک خداوند ندارد.
و تازه همان گونه که گفتیم، همین اجمال نیز ذاتى و استقلالى نیست، بلکه جنبه عرضى و تعلیمى دارد، و از طریق تعلیم الهى است، به مقدارى که خدا مى خواهد، و صلاح مى داند.
لذا در حدیثى مى خوانیم: یکى از یاران امام صادق(علیه السلام) سؤال کرد: آیا امام علم غیب مى داند؟ «قَالَ: لا، وَ لَکِنْ إِذَا أَرَادَ أَنْ یَعْلَمَ الشَّیْءَ أَعْلَمَهُ اللَّهُ ذَلِکَ»؛ (فرمود: نه، امام علم غیب را [ذاتاً] نمى داند، ولى هنگامى که اراده کند چیزى را بداند، خدا به او تعلیم مى دهد». (4)، (5)